تکمیل محتویات سایت برای خوانندگان انگلیسی زبان
Revision of the website contents for English readers
به اطلاع می رسد که با توجه به اینکه حدود 30% از مراجعه کنندگان به سایت کمیته ثبت خارج از ایران بودند، محتویات سایت برای استفاده انگلیسی زبانان اصلاح و تکمیل شده است.
Since about 30% of the readers of our website are from about of Iran, we have added English text to the webpages of this website.
تکمیل نام زاغ بور
Nomenclature of Podoces pleskei
همان طور که می دانید گونه زاغ بور فقط در ایران زندگی می کند. بنابر این، این گونه بومی (اندمیک) ایران است. نام انگلیسی مورد استفاده این گونه، Pleske's Ground Jay است اما در سالهای گذشته نام انگلیسی آن Iranian Ground Jay نیز معرفی شده و در حال رواج است، به طوری که در Birdlife International و REDList IUCN نام Iranian Ground Jay مورد استفاده قرار می گیرد. چون همه چهار گونه از جنس Podoces به رنگ بور هستند و یک گزارش مشکوک از گونه Podoces panderi نیز در شمال شرق ایران وجود داشت، ما برای مشخص تر کردن گونه بومی ایران و همچنین برای تاکید بر ایرانی بودن این گونه، نام فارسی آن را نیز تکمیل کرده و آن را به صورت "زاغ بور ایرانی" استفاده می کنیم.
---------------------
اصلاح نام پرستودریایی بدصدا
Persian name of Sandwich Tern
در مورد نام فارسی Sandwich Tern، نام فارسی قبلی این گونه پرستودریایی بدصدا بود که نام مناسبی نبود. بنابر این نام فارسی جدید ضروری بود. در سالهای گذشته، نام فارسی نوک منقار زرد یا تُک زرد برای این گونه معرفی شده بود که ما واژه کوتاهتر تُک زرد را برگزیدیم. در تاکسونومی جدید، نام جنس این گونه Thalasseus است و از این لحاظ هم نام با دو گونه پرستودریایی کاکلی بزرگ و کوچک است. با توجه به اینکه از لحاظ ویژگیهای ظاهری نیز این گونه بسیار شبیه پرستوهای دریایی کاکلی می باشد، نام فارسی این گونه اصلاح و کامل شده به صورت "پرستودریایی کاکلی تُک زرد (بدصدا)" معرفی می شود.
-------------------
مشاهده یک کاکایی سفید
Observation of a white gull
در تاریخ 24 بهمن 1394 از یک قطعه کاکایی سفید رنگ در حوالی بوشهر توسط آقای کوروش خلیلی عکس برداری شد. ابتدا تصور شد که ممکن است کاکایی راه راه یا کاکایی ایسلند باشد. بر اساس نظرات دکتر اسکات و ریچارد پورتر عکس این پرنده مربوط به یک کاکایی نابالغ با ناهنجاری سفیدگرایی Albino می باشد که گونه آن قابل تشخیص نبود.
A white gull was seen on 13 February 2016 around Bushehr by Mr Kourosh Khalili. This is an albino and its species could not be identified.
-------------------------------
ثبت بوچانگای خاکستری نابالغ در بندرعباس
Record of a juvenile Ashy Drongo in Bandar Abbas
خوشبختانه دومین ثبت گونه بوچانگای خاکستری اطلاعات و راهنماییهای بیشتری را برای تشخیص نابالغین بوچانگای سیاه و خاکستری در پی داشت.
این بار ابتدا گروه سوئدی-ایرانی-نروژی یک نابالغ بوچانگای خاکستری را گزارش و سپس یک گروه ایرانی دیگر این پرنده را مشاهده و عکاسی کردند.
تفاوت نابالغ بوچانگای خاکستری با بوچانگای سیاه این است که بوچانگاه خاکستری نابالغ علاوه بر اینکه دارای عنبیه قرمز رنگ (البته به قرمزی بالغین آن نیست) و فقدان لکه سفید کوچک در کنار منقار می باشد، دارای پرهای زیر دم با لبه های سفید می باشد در حالی که در بوچانگای سیاه نابالغ پرهای زیر دم به کلی روشن یا متمایل به سفید هستند. در نابالغین بوچانگای خاکستری کمی خالهای سفید در ناحیه شکم نیز دیده می شود. همچنین سینه، گلو و شکم خاکستری روشن در تمایز با رنگ سیاه براق در ناحیه گونه ها، تارک و اطراف و پشت گردن هستند.
خلاصه اطلاعات این رکورد:
گونه: بوچانگای خاکستری Ashy Drongo Dicrurus leucophaeus
تعداد پرنده: یک نابالغ
تاریخ مشاهده: روزهای 29 دی، 3 و 6 بهمن 1394
مشاهده کنندگان گروه اول: مگنوس اولمن، سیدبابک موسوی، ماتیاس اولمن و پِر کلوندرود
مشاهده کنندگان گروه دوم: میثم قاسمی، علی سنگچولی، فهیمه گودرزی، عاطفه موسویان، طیبه شاهی
محل مشاهده: پارک جهاد، بندرعباس
تاریخ گزارش: 18 بهمن 1394
تاریخ تایید گزارش: 22 بهمن 1394
Species: Ashy Drongo Dicrurus leucophaeus
No. of bird: One juvenile
Dates of observation: 19, 23, 26 January 2016
First group of observers: Magnus Ullman, Seyed Babak Musavi, Mattias Ullman & Per Øystein Klunderud
Second group of observers: Meysam Ghasemi, Ali Sangchooli, Fahimeh Goodarzi, Atefeh Mousavian & Tayyebeh Shahi
Place of observation: Jahad park, Bandar Abbas
Date of report: 7 February 2016
Date of report confirmed: 11 February 2016
---------------------
تا به حال چهار گونه دارای نام انگلیسی Persian بوده اند که توضیحات و پیشنهادات اصلاح نامهای انگلیسی و فارسی به شرح زیر ارائه می گردد. خواهشمند است هر گونه نظر در مورد پذیرش، رد یا اصلاح هر یک از موارد زیر دارید، برای اینجانب ایمیل بفرمایید.
1- کبوتر دریایی ایرانی Persian Shearwater با نام علمی Puffinus persicus که نامهای فارسی، انگلیسی و علمی این گونه تثبیت شده هستند.
2- زاغ بور Pleske's Ground Jay با نام علمی Podoces pleskei . در برخی از موارد نام انگلیسی آن Iranian Ground Jay نیز آمده است. با توجه به این که پراکنش آن محدود به ایران می باشد به نظر اینجانب بهتر است که ما با یک تصمیم جمعی نام انگلیسی Iranian Ground Jay را اولویت داده به صورت Iranian (Pleske's) Ground Jay استفاده کنیم. همچنین با توجه به اینکه هر چهار گونه از جنس Podoces به رنگ بور هستند، گونه حاضر در کشور خودمان را مطابق با نام انگلیسی ترجیح داده شده و برای افزایش عرق ملی و حفاظتی این گونه، "زاغ بور ایرانی" بنامیم.
3- در مورد نام انگلیسی زنبورخوار گلوخرمایی تاکنون دو نام Blue-cheeked Bee-eater و Persian Bee-eater رایج بوده اند. با توجه به اینکه در نام علمی این گونه نیز persicus آمده است، به نظر این جانب بهتر است که از نام اصلاحی Persian Bee-eater (Blue-cheeked Bee-eater) استفاده کنیم و در نام فارسی نیز کلمه ایرانی در داخل پرانتز اضافه شود: زنبورخوار گلوخرمایی (ایرانی).
1- با توجه به تقسیم تاکسونومیک این گونه و جدا شدن چکچک کردی، واژه چکچک ایرانی در مقابل چکچک کردی تعیین شده و تداعی کننده پراکنش این دو گونه می باشد. در مورد چکچک دم سرخ Oenanthe chrosopygia نام انگلیسی آن به صورت Red-tailed Wheatear رایج است و نام انگلیسی Persian Wheatear کمتر رایج است ولی در نامهای فنلاندی، لهستانی و سوئدی نیز چکچک ایرانی یا فارسی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابر این پیشنهاد می شود که برای حفظ نام ایرانی این گونه، نام فارسی آن به صورت چکچک ایرانی (چکچک دم سرخ) و همچنین نام انگلیسی آن به صورت Persian Wheatear (Red-tailed Wheatear) استفاده شود.
------------------------
ثبت سار کاکل سیاه در کیش
Record of Brahminy Starling in Kish
در تاریخهای 14 و 15 بهمن سال جاری، سرکار خانم درنا مجاب از دو قطعه سار کاکل سیاه (برهمنی) را در مرکز کیش مشاهده و از آنها عکاسی نموده اند. جناب آقای سیدعلی جبلی نیز همراه این مشاهدات بودند. این دو قطعه سار کاکل سیاه در کنار حدود 7-8 قطعه مینای معمولی بودند.
بر اساس بررسیهای به عمل آمده، گونه مذکور در باغ وحش و باغ پرندگان کیش نگهداری نمی شوند، و همچنین با توجه به این که رفتار این دو قطعه سار کاکل سیاه کاملا وحشی بود. بنابر این این مشاهده به عنوان دومین ثبت این گونه در ایران محسوب می شود.
لازم به یادآوری است که اولین مشاهده این گونه در آبان 1393 از بهرام گور استان فارس بود که عکس آن توسط آقای علی آزادی تهیه شده بود.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: سار کاکل سیاه Brahminy Starling Sturnia pagodarum
تعداد افراد: دو قطعه
مشاهده کنندگان: درنا مجاب و سیدعلی جبلی
عکاس: درنا مجاب
تاریخهای مشاهده: 14-15 بهمن 1394
محل مشاهده: جزیره کیش
تاریخ گزارش: 17 بهمن 1394
تاریخ تایید گزارش: 21 بهمن 1394
Species: Brahminy Starling Sturnia pagodarum
No. of individuals: Two
Observers: Dorna Mojab & Seyed Ali Jebeli
Photographer: Dorna Mojab
Date of Observation: 3-4 February 2016
Place of observation: Kish Island
Date of report: 6 February 2016
Date of report confirmed: 10 February 2016
Status of record: This record was accepted as the second record of Iran. This species is not being held in the captivity in Kish Zoo and Aviary. Therefore, this is considered as wild birds. The first record of this species was photographed in Bahram-e Gur, Fars province in October 2014 by Mr Ali Azadi.
------------------
مشاهده قوی سیاه در موند، بوشهر
Observation of Black Swan in Mond, Bushehr
خلاصه اطلاعات این مشاهده:
گونه: قوی سیاه Black Swan Cygnus atratus
تعداد پرنده: یک قطعه
تاریخ مشاهده: ١٧ بهمن 1394
منطقه حفاظت شده مند درون آبگیر فصلی
مشاهده کننده: آقای غلامحسین لیاقت نژاد، محیطبان منطقه حفاظت شده مند، استان بوشهر
تاریخ بررسی گزارش: ١8 بهمن 1394
توضیحات: این گونه اساسا در استرالیا زندگی میکند اما بر اساس مشاوره با آقایان دکتر اسکات، ریچارد پورتر و مایکل بلر، در بسیاری از کشورهای اروپایی و برخی کشورهای خاورمیانه و بیرون از قفس و در پارک، رودخانه یا دریاچه دیده شده است و ظاهرا به هوای سرد نیز تحمل نشان داده است. این گونه از پرندگانی است که در شرایط اسارت به آسانی نگهداری و حتی تکثیر می شود. در هر صورت، مشاهده پرنده این چنین، به علت طبیعت زندگی گونه، جزء گونه های پرندگان وحشی کشورهای اروپایی و خاورمیانه محسوب نمی شود. بنابر این، گونه قوی سیاه به این زودی ها نمی تواند به لیست پرندگان ایران اضافه شود.
Species: Black Swan Cygnus atratus
No. of individuals: one
Date of observation: 6 February 2016
Place of observation: Mond Protected Area, Bushehr province
Observer: Mr Gholamhosein Liaghatnejad
Date of report evaluation: 7 February 2016
Status of record: Considered as escaped or released bird; rejected as wild bird because of the nature of this species.
-------------------------
ثبت سنگ چشم دمگاه حنایی در فریمان
Record of Long-tailed Shrike in Fariman
جناب آقای سید مهدی میرسیار، در تاریخ 31 اردیبهشت 1392 دو قطعه سنگ چشم دمگاه حنایی را در محدوده سد تاریخی فریمان واقع در 70 کیلومتری جنوب مشهد مشاهده کردند. ایشان موفق شدند که از یکی از آنها عکس برداری کنند. پرنده یادشده در حاشیه رودخانه فریمان و در پایین دست سد و در داخل نیزار مشاهده شد. پرنده نر در حال آوازخوانی ولی پرنده ماده در داخل نیزار بود. عکسها و خبر جهت اطلاع شما عزیزان ارسال می گردد.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: سنگ چشم دمگاه حنایی Lanius schach
تعداد پرنده: یک جفت
تاریخ مشاهده: 31 اردیبهشت 1392
محل مشاهده: سد تاریخی فریمان، استان خراسان رضوی
مشاهده کننده: سیدمهدی میرسیار
تاریخ ارسال گزارش: 15 بهمن 1394
تاریخ تایید گزارش: 17 بهمن 1394
Species: Long-tailed Shrike Lanius schach
No of individuals: one pair
Date of observation: 21 May 2013
Place of observation: Fariman historical dam
Observer: Seyed Mehdi Mirsayyar
Date of report receipt: 4 February 2016
Date of report confirmed: 6 February 2016
ثبت کورکورحنایی در گلپایگان
Record of Red Kite in Golpayegan
در تاریخ 9/11/1394 جناب آقای جعفر غلامی عکسهایی را از آقای محسن مردانیان دریافت کردند. در اینها عکس یک قطعه کورکور حنایی تشخیص داده شد. این کوکور به همراه یک قطعه کورکور سیاه عکس برداری شد. پرنده یادشده در کوههای مرز بین گلپایگان (استان اصفهان) و الیگودرز (استان لرستان) تقریبا در روز اول آبان 1394 توسط آقای محسن مردانیان ثبت شد. شناسایی عکسها به تایید آقایان ابوالقاسم خالقی زاده و درک اسکات رسیده است و کورکور حنایی نابالغ تشخیص داده شد.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: کورکور حنایی Milvus milvus
تعداد پرنده: یک نابالغ
تاریخ مشاهده: 1 آبان 1394
محل مشاهده: کوههای مرز بین گلپایگان (استان اصفهان) و الیگودرز (استان لرستان)
مشاهده کننده: آقای محسن مردانیان
شناسایی عکس: جعفر غلامی، ابوالقاسم خالقی زاده، درک اسکات و ریچارد پورتر
تاریخ ارسال گزارش: 9 بهمن 1394
تاریخ تایید گزارش: 13 بهمن 1394
وضعیت این ثبت: این گونه تا به حال در مرکز ایران مشاهده نشده بود که مشاهده حاضر، اولین ثبت این گونه در مرکز ایران محسوب می شود.
Species: Red Kite Milvus milvus
No of individuals: one juvenile
Date of observation: 23 October 2015
Place of observation: Mountains between Golpayegan (Esfahan province) and Aligoudarz (Lorestan province)
Observer: Mr Mohsen Mardanian
Identification: Jafar Gholami, Abolghasem Khaleghizadeh, Derek Scott & Richard Porter
Date of report receipt: 29 January 2016
Date of report confirmed: 2 February 2016
Status of this record: This is the first confirmed record from central Iran.
مشاهده گنجشک خانگی با پهلوهای نارنجی در استان فارس
Observation of House Sparrow with rufous flanks
در تاریخ 21 دی 1394 جناب آقای محمد توحیدی فر عکسی از یک گنجشک خانگی نر در استان فارس گرفتند که دارای پهلوهای نارنجی بود. عکس مربوط، نوعی از غیرنرمال بودن، جهش یا اختلال ژنتیکی رنگی محسوب می شود که سرخگرایی (erythrism) نام دارد. عکس مربوط فقط برای اطلاع دوستان پرنده نگر ارسال می گردد. لازم به ذکر است که قبلا هم یک مورد مشابه در مورد گنجشک خانگی ماده توسط جناب آقای میثم قاسمی در استان هرمزگان عکس برداری شده بود.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: گنجشک خانگی Passer domesticus
تعداد پرنده: یک نر دارای سرخگرایی
تاریخ مشاهده: 21 دی 1394
محل مشاهده: استان فارس
عکاس: آقای محمد توحیدی فر
شناسایی عکس: ریچارد پورتر
Species: House Sparrow Passer domesticus
No of individuals: one aberrant male with rufous flanks (erythrism)
Date of observation: 11 January 2016
Place of observation: Fars province
Observer: Mr Mohammad Tohidifar
Identification: Richard Porter
ثبت چهارمین جغد طلایی در بافق
Record of fourth Omani Owl in Bafgh
بر اساس اطلاعات به دست آمده، جناب آقای سید جلال موسوی چهارمین ثبت موثق جغد طلایی از ایران را عکاسی نموده اند. این جغد در تاریخ 15 دی ماه سال جاری در منطقه بافق عکاسی شده و دارای وضوح مناسبی می باشد. لازم به یادآوری است که ایشان اشاره داشتند که در سال گذشته تعداد چهار عدد از همین جغدها را مشاهده کردند که البته ثبت موثقی محسوب نمی شود ولی قابل پیگیری است.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: جغد طلایی Strix butleri
تعداد پرنده: یک
تاریخ مشاهده: 15 دی 1394
مکان مشاهده: ناحیه بافق، استان یزد
عکاس: سید جلال موسوی
توضیح این ثبت: این مشاهده چهارمین ثبت موثق این گونه در ایران است.
Species: Omani Owl Strix butleri
No of individuals: one
Date of observation: 5 January 2016
Place of observation: Bafgh area, Yazd province
Photographer: Seyed Jala Musavi
Status of this record: This is the fourth confirmed record of Omani Owl from Iran.
نام فارسی خروس کولی دشتی یا اجتماعی یا شکم سیاه
Persian name of Sociable Lapwing
تا به حال هیچ‌کدام از نامهای خروس کولی دشتی، خروس کولی اجتماعی یا خروس کولی شکم‌سیاه تبدیل به نام مناسب و رایجی نشدند. نام خروس کولی شکم‌سیاه ممکن است با نام گونه خروس کولی سینه‌سیاه دچار تداخل شود و در مورد نابالغین هم صدق نمی کند. در مورد نام اجتماعی نیز، این واژه ترجمه فارسی نام انگلیسی این گونه است و مشاهدات در ایران نشان می دهد که این گونه با تعداد زیاد در ایران دیده نشده است. در مورد واژه دشتی نیز، این واژه کمک در شناسایی این گونه نمی کند. با توجه به کمیاب بودن این گونه، و برای تشخیص سریعتر این گونه در شرایط صحرایی و ثبت درست اطلاعات این گونه، نام خروس کولی ابروسفید پیشنهاد می‌گردد که در تشخیص سریع این گونه کمک خواهد کرد. لازم به ذکر است که نام خروس کولی پیشانی سفید نیز قبلا در کتاب جرویس رید پیشنهاد شده بود.
------------------
اصلاح نام چرخ ریسک هیرکانی (خزری)
Nomenclature of Poecile hyrcanus
چرخ ریسک خزری (یا چرخ ریسک ایرانی) با نام انگلیسی Caspian Tit و نام علمی Poecile (Parus) hyrcanus می باشد. اگرچه واژه خزری نامی درست برای این گونه بود، در سالهای اخیر برخی از دوستان به تصور اندمیک بودن این گونه، نام چرخ ریسک ایرانی را بر آن افزوده یا آن را اولویت داده اند. چون این گونه در جنگلهای هیرکانی (خزری) زیست می کنند که تا کشور آذربایجان هم امتداد پیدا می کند، استفاده از نام ایرانی مناسب نمی باشد. بنابر این انتخاب واژه هیرکانی که مطابق با زیستگاه و همچنین مطابق با نام علمی این گونه نیز است، مناسبتر می باشد.
---------------------
اصلاح نام آبچلیکهای خالدار ایران
Persian name of Spotted Redshank & Wood Sandpiper
نوشته: ابوالقاسم خالقی زاده و محمد توحیدی فر
یکی از مشکلات پرنده شناسان و پرنده نگران ایرانی در سالهای اخیر، جابجایی نامهای آبچلیک خالدار و دودی بود. بر اساس نامهای قبلی آبچلیک خالدار برای Wood Sandpiper و آبچلیک دودی برای Spotted Redshank به کار رفته بود که از نظر مورفولوژی درست بود یعنی خصوصیت ویژه Wood Sandpiper خالدار بودن آن است که از این لحاظ نام آن کاملا درست بود. به هر حال در نام‌گذاری‌های جدید، بر اساس نام انگلیسی این نامها جابجا شدند یعنی آبچلیک خالدار برای Spotted Redshank و آبچلیک دودی برای Wood Sandpiper به کار رفت. متاسفانه این جابجایی‌ها منجر به بروز سردرگمی شده است. لذا برای رفع این مشکل نامهای فارسی هر دو گونه اصلاح شدند. بدین ترتیب که در نام فارسی پیشنهادی هر دو گونه آبچلیک خالدار خواهند بود چون یکی بر اساس مورفولوژی واقعا خالدار است Wood Sandpiper و دیگری بر اساس نام انگلیسی خالدار خوانده می‌شود Spotted Redshank. برای تفکیک این دو گونه به خصوصیت رنگ پای این دو گونه توجه شد. در Spotted Redshank رنگ پا سرخ است که در نام انگلیسی آن نیز اشاره شده است. در Wood Sandpiper هم رنگ پا سبز رنگ است. بنابراین نام فارسی Spotted Redshank آبچلیک خالدار پاسرخ و نام فارسی Wood Sandpiper آبچلیک خالدار پاسبز تعیین گردید. با این پیشنهاد، مشکل تفکیک نامها و تشخیص گونه‌ای نیز حل خواهد شد.
------------------------
توضیح در مورد واژه فاخته
Persian name of FAKHTEH
نوشته: ابوالقاسم خالقی زاده
با توجه به اینکه برای استفاده از نام فاخته، مشکلاتی به وجود آمده بود، سعی شده است با جستجویی در منابع و اطلاعات و معنی واقعی این کلمه در فرهنگ فارسی پی برده شود تا بتوان تصمیم درستی برای به کاربردن آن برای نامگذاری پرندگان ایران گرفت. متن زیر حاصل این تلاش است.
در فرهنگ فارسی معین، فاخته: "کوکو، پرنده ای است خاکی رنگ شبیه کبوتر و کمی کوچک تر از آن که دور گردنش طوقی سیاه دارد". {آنچه از این توصیف بر می آید، ترکیب دو پرنده کوکو و یاکریم است.}
در جایی دیگر آمده است: فاخته (نام علمی : Cuculus canorus)، که کوکوی معمولی یا کوکوی اروپایی نیز نامیده می شد، پرنده ای از خانواده کوکو راسته کوکوسانان است که در اروپا، آسیا، و آفریقا زندگی و مهاجرت می کند. فاخته رنگ شبیه کبوتر و کمی کوچک تر از آن که دور گردنش طوقی سیاه دارد.http://www.aparat.com
همچنین به معنی دیگر فاخته توجه فرمایید:
فاخته، مرغی است خاکستری رنگ مطوق به طوق سیاه . آن را قلیل الالفت دانسته اند. بجهت آوازش آن را کوکو نیز گویند. اهل انطاکیه یمامه خوانند. (آنندراج ). قمری . کوکو. فانیز. (ناظم الاطباء). صلصل . (منتهی الارب ). هاکس گوید: از کبوتر کوچکتر و نشانها و علامتهای او با کبوتر تباین تام دارد. صدایش نرم و حزن انگیز است . چشمانش شیرین و خوش نگاه است . امانت و بیگناهی آن لایق تقدیم و هدیهٔ حضور خداوندش نموده است .
اما در اشعار بیشتر به بی مهری کوکو، صدای کوکو و در مواردی هم به طوق آن اشاره شده است:
با همه جلوهٔ طاوس وخرامیدن کبک عیبت آن است که بی مهرتر از فاخته ای . (سعدی: خواتیم).
فاخته مهری نباید در تو دل بستن که تو هر زمان جفت دگر خواهی و یار دیگری . (لامعی)
فاخته وقت سحرگاه کند مشغله ای گویی از یارک بدمهر است او را گله ای .
فاخته راست بکردار یکی لعبگر است درفکنده به گلو حلقهٔ مشکین رسنا. (منوچهری)
تافاخته مهری تو و طاوس کرشمه عشق تو چو باز است و دل من چو کبوتر. (امیر معزی)
آن قصر که بر چرخ همی زد
پهلو بر درگه آن شهان نهادندی رو
دیدیم
که بر کُنگُره اش فاخته ای بنشسته و می گفت که : کوکوکوکو؟
(خیام)
باز مردان چو فاخته در کوی طوق
در گردنند و کوکوگوی
فاخته
غایب است گوید: کو تو اگر حاضری چه گویی ؟ هو!
(سنایی)
مرحبا ای فاخته بگشای لحن تا
گهر بر تو فشاند هفت صحن
چون
بود طوق وفا در گردنت زشت باشدبیوفایی کردنت . (عطار)
پس از جستجو در منابع، دریافتیم که فاخته یک واژه عام برای پرندگانی از قبیل کوکو، یاکریم، قمری و کبوتر است که گاهی اوقات توصیفهای ارائه شده برای یک گونه یا حتی گروه خاصی از پرندگان نیست بلکه ترکیبی از خصوصیات کوکو (آواز کوکو، رفتار جوجه آوری انگلی)، قمری (رنگ خاکی)، یاکریم (طوق سیاه)، رنگ خاکستری (کوکو و کبوتر) می باشد. در کتاب دکتر منصوری، برای صدای کبوتر کوهپایه و کبوتر خاوری، صدایی شبیه کو-کو آورده شده است. در یک جمع بندی خلاصه، فاخته بیشتر برای کوکو کاربرد دارد.
همچنین اخیرا آقای باوند سوادکوهی در مقاله با عنوان "افسانه فاخته (کوکی) در فرهنگ عامه" به مسایل ادبی در مورد پرنده فاخته (کوکو) پرداخته است. مجله فرهنگ، شماره 3: صص 93-106.
بنابر آنچه به دست آمده است، استفاده از نام فاخته برای کبوتر کوهپایه، کبوتر خاوری و یا کبوتر جنگلی نادرست محسوب می گردد.
-------------------
توضیح در مورد نامهای شاهین و بحری
Persian names of Shahin & Bahri
نوشته: محمد توحیدی فر و ابوالقاسم خالقی زاده
شاید یکی از تناقضات در نامهای پرندگان ایران، نام در نظر گرفته شده برای شاهین و بحری است اما بایستی به هر صورت برای این ابهام نقطه پایانی در نظر گرفته شود. در زیر مختصری به اسامی این دو پرنده در منابع چاپ شده پرندگان ایران اشاره می شود. در اولین چک لیست پیشنهادی پرندگان ایران که در آن نام فارسی پرندگان نیز به کار برده شده است، هر دو گونه تحت یک گونه و با نام شاهین آمده اند اما پس از آن دو گونه Peregrine (Falco peregrinus) و Barbary (Falco pelegrinoides) از هم جدا شدند. در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) برای Peregrine نام بحری و برای Barbary نام شاهین در نظر گرفته شده است. برخی از منابع همچنان به این روش ادامه دادند مانند فیروز (1379 و 2005) اما برخی از منابع (دانشنامه پرندگان ایران 1387 و منصوری 1379، 1387) این نامها را جابجا نموده اند. در حقیقت این جابجایی از آنجا ناشی می شود که تیم بررسی نامها در بنیاد دانشنامه فارسی تصور نمودند که نامهای استفاده شده قبلی اشتباه بودند و استناد آنها به منبع بلانفورد (1876) بود اما مطالعه متن کتاب بلانفورد چنین استنباطی را برای ما ایجاد نکرد و استنباط ما این است که نامهای بحری و شاهین که در کتاب اسکات و همکاران استفاده شده بودند اشتباه نبودند. متن زیر به همین منظور تهیه شده است.
Peregrine Falcon (Falco peregrinus)
ریشه نام علمی و انگلیسی در این پرنده به معنای سرگردان است. این گونه بیشتر به صورت مهاجر پاییزه و زمستانه در ایران دیده می شود که عمدتا متعلق به زیرگونه calidus است اما جمعیت کوچکی از زیر گونه brookei در جنگلهای خزری در منطقه بهشهر و نیز تنگه گل در حوالی پارک ملی گلستان جوجه آوری دارند. در کتاب بلانفورد (1876- ص 101) اشاره شده که قوش بازان ایرانی برای بحری ارزش کمی قائل هستند و تعداد بسیاری از این گونه در کوه های نزدیک به ساحل صید و در بوشهر و بندر عباس به مشتریانی از کشورهای عربی فروخته می شود.
Barbary Falcon (Falco pelegrinoides)
ریشه نام علمی این پرنده به معنای "شبیه به پرگرین" است. نام انگلیسی این گونه به ناحیه بین مصر تا سواحل اقیانوس اطلس در شمال افریقا (که بعد فقط به مغرب محدود شد) اشاره دارد. همچنین احتمالا به معنای بربر (وحشی) است و احتمالا اشاره به تندخویی این پرنده در قیاس با پرنده قبلی است. این گونه اساسا پرنده ای صخره زی و کوهستانی است و جمعیتهای این پرنده در دو منطقه البرز- شمال شرق خراسان و کوه های زاگرس مرکزی/کرمان دیده می شوند که هردو به زیرگونه babylonicus تعلق دارند. این زیرگونه بیشتر به صورت مقیم دیده می شود اگرچه زیرگونه Falco pelegrinoides pelegrinoides نیز احتمال حضور در ایران را دارد.
بلانفورد در خصوص شاهین می نویسد: فالکونی که از کوه های کرمان (پاریز) توسط مارکوپولو توصیف شده است نمی تواند گونه ای به جز این باشد. وی همچنین می نویسد: جهانگردان قدیمی می گویند که در کوهستانهای کرمان بهترین شاهین های دنیا یافت می شوند. این شاهین ها نسبت به بحری اندازه کوچکتری دارند، ناحیه سینه، زیر گردن و بین رانهای آنها قرمز رنگ است. البته توصیف فوق شاید چندان کمک کننده نباشد چون زیر گونه brookei از peregrine دارای ته مایه ای از رنگ سرخ در زیرتنه است و رگه های از سرخی در پس سر دارد.
تیمور میرزا در بازنامه ناصری به این پیچیدگی افزوده و می گوید: بدان که شاهین توری [با تور گرفته می شود] و بحری یکی اند، فرقی ندارند، مگر بحری با قوت تر و درشت تر است و جرئت بحری هم زیاده از شاهین توری است چرا که اصل آن رومی است. در ادامه نیز می گوید: بعد بحری است به اعتقاد من همان شاهین رومی است چرا که معاینه[به عینه]دیده ام آن قدر فرق دارد که از آشیانه پریده است و او را با تور گرفته اند.
شاید آنچه بر پیچیدگی این مشکل افزوده است این باشد که در کتاب بلانفورد شاهین بیشتر برای زیرگونه pergrinator به کار رفته است که الان یک زیرگونه از Falco peregrinus است. در هند و پاکستان به Falco peregrinus pergrinator نام "شاهین" داده اند و سمبل نیروی هوایی پاکستان همین پرنده است. در هر صورت حضور این زیرگونه به صورت وحشی در ایران تاکنون به ثبت نرسیده است و آنچه از توصیفات شاهین بر می آید بیشتر مربوط به Falco pelegrinoides می باشد. همچنین در کتاب بلانفورد شاهینها به سه قسم، شاهین استامبولی (تیره ترین شکل)، شاهین قره باغی (از قیرقازیا، گرجستان و ارمنستان) و شاهین فارسی (از جنوب ایران) یادشده است. همچنین برای زیرگونه babylonicus که در بخشهای وسیعی از شرق و جنوب ایران نیز زیست می کند، با نام شاهین پنجاب یادشده است.
برای کوتاه کردن قصه، بحری بیشتر در سواحل منطقه خزری دیده شده است و اصطلاح بحری و مهاجرت از دریاها بیشتر در مورد آن صادق است. وضعیت حضور و مهاجرت و مقیم بودن این دو فالکون به شرح زیر است. Falco peregrinus مهاجر عبوری و زمستان گذر معمول و در عین حال جوجه آور کمیاب ایران است. در زمان مهاجرت این گونه به طور مشخص از دریاها عبور می کند اما Falco pelegrinoides مقیم غیر معمول کشور است و مهاجرت طولانی مسیر ندارد.
با عنایت به مطالب فوق، به نظر می رسد که اطلاق نام بحری برای Falco peregrinus مناسبتر است و نام شاهین برای Falco pelegrinoides که پرنده مقیم و ساکن دائمی بخصوص مناطق جنوبی کشور است شایسته تر می آید.
-----------------
باقرقره یا کوکر
Persian name for Sandgrouses (Baqerqereh or Kokar)
نوشته: ابوالقاسم خالقی زاده
در مورد منشاء نام کوکر باید اشاره کرد که کُوکَر تنها در مناطق شمالی استان فارس استفاده می‌شود که کُو یعنی کوه و کَر هم یعنی پرنده‌ای که نمی‌شنود. در مورد نامهای دیگر این گروه از پرندگان، لازم به یادآوری است که در مناطق جنوبی استان فارس و بسیاری از مناطق جنوب کشور از جمله سیستان و کرمان با نام چُکور معروف هستند که ظاهرا مرتبط با نام انگلیسی کبک میباشد. در سالهای اخیر کلمه باقرقره در کتاب‌های پرندگان آورده شده است که ریشه ترکی دارد (باقری قَرَه یعنی شکم سیاه). با توجه به اینکه تنها 3 گونه از 7 گونه این خانواده دارای شکم سیاه یا تیره هستند، به کار بردن این نام نیز خالی از اشکال نیست. به هر حال نام کوکر نیز بیان درست نام این گروه از پرندگان نیست (نه این پرندگان پرندگان کوهی هستند! و نه اینکه پرندگان کری هستند!)، همچنین نام باقرقره در مناطق بیشتری از ایران و توسط تعداد بیشتری از مردم ایران استفاده می‌شود، و بالاخره این که پس از معرفی نام باقرقره، این نام توسط تعدادی زیادی از پرنده‌نگران مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته دیگری که به نظر می‌رسد این است که باقرقره اکنون یک کلمه نسبتا متفاوت از کلمه ترکی "باقری قَرَه" محسوب می‌شود و نباید آن را دقیقا پرنده سینه‌سیاه معنی کرد. دوستان فارسی زبان اصل را بر این گذاشتند که کلمه شکم در همه جای بخشهای آذری زبان ایران "باقری" تلفظ می‌شود که تصور اشتباهی است (بلکه باقری بیشتر به عنوان اسم معنی به کار می‌رود که به معنی آغوش، دِل، زَهره و ... میباشد). در مورد واژه شکم در زبان آذری، آنچه جستجو کردیم و بیشتر از همه شنیدیم کلمه "قارین" بود. بنابر این تصور می‌شود که باقرقره، حداقل اکنون یک واژه فارسی است که به گروه خاصی از پرندگان گفته می‌شود (اگرچه ریشه در زبان ترکی هم دارد). بنابراین اگر بخواهیم یک نام فارسی مناسب (از میان زبان‌ها و لهجه‌های مختلف ایران) انتخاب کنیم، پیشنهاد می‌کنیم که با نظر گرفتن همه جوانب، بهتر است که نام باقرقره بر نام کوکر اولویت قرار گرفته و نام کُوکَر در داخل پرانتز قرار گیرد.
------------------
سلام دوستان عزیز،
با توجه به بروز مشکل در کپی لینکهای این سایت و به پیشنهاد یکی از عزیزان،
کلیه آدرسها تبدیل به انگلیسی شدند تا سریعتر بتوان لینکهای صفحات و خبرهای این سایت را کپی و به پیامها در برنامه های دیگر منتقل نمود.
با تشکر
خالقی زاده
ثبت باقرقره دم دراز در گمیشان در دی 1394
Record of Pallas's Sandgrouse in Gomishan in December 2015
به همت دوست ارجمندمان جناب آقای علی سنگچولی، پنجمین رکورد از کوکر (باقرقره) دم دراز همراه با عکس به ثبت رسید. ایشان این پرنده را در تاریخ 10 دی ماه سال جاری معادل 31 Dec 2015 در منطقه گمیشان در میان دسته ای از کوکر (باقرقره) شکم سفید مشاهده و عکاسی کردند. این رکورد در تاریخ 16 دی ماه به تایید کمیته ثبت پرندگان ایران رسیده است.
اگرچه از لحاظ رکوردهای موجود این پرنده، پنجمین ثبت موثق این گونه در ایران می باشد، گزارشها و شواهد نشان می دهد که تعداد مشاهدات بیشتر از این تعداد می باشد. بررسی در مورد جمع آوری اطلاعات پراکنده این گونه در حال انجام بوده و نتایج این بررسی پس از جمع بندی و نتیجه گیری به اطلاع عموم خواهد رسید.
چکیده این ثبت:
نام گونه: باقرقره دم دراز Syrrhaptes paradoxus
شمار پرنده: یک
مکان پایش: منطقه گمیشان
استان: گلستان
زمان پایش: 10 دی 1394
پرنده نگران: جناب آقای علی سنگچولی
یادداشت: این پنجمین ثبت موثق این گونه در ایران است.
Species: Pallas's Sandgrouse Syrrhaptes paradoxus
No of individuals: one individual
Place of Record: Gomishan area
Province: Golestan
Date of record: 31 December 2015
Birdwatchers: Mr Ali Sangchooli
Remarks: This is the fifth confirmed record of the Pallas's Sandgrouse in Iran.
بر اساس آخرین تغییرات در فهرست سرخ آی.سی.یو.ان در سال 2015، به علت تغییرات در جمعیت گونه های زیر، این گونه ها به لیست سرخ گونه ها اضافه شدند:
1- اردک سرحنایی از گروه کمترین نگرانی به گروه آسیب پذیر به علت بیش از 30% کاهش جمعیت طی 3 نسل.
2- قمری معمولی از گروه کمترین نگرانی به گروه آسیب پذیر به علت 30% کاهش جمعیت طی 16 سال.
3- عقاب صحرایی از گروه کمترین نگرانی به گروه در معرض خطر.
4- خروس کولی معمولی از گروه کمترین نگرانی به گروه لبه تهدید.
5- صدف خوار از گروه کمترین نگرانی به گروه لبه تهدید.
و برای گونه های زیر نیز جابجایی گروه در لیست سرخ انجام شده است:
1- گیلانشاه خاوری از آسیب پذیر به در معرض خطر.
2- تلیله بزرگ از آسیب پذیر به در معرض خطر.
برای مشاهده تغییرات در حال بررسی در منطقه خاورمیانه به لینک زیر مراجعه فرمایید:
http://www.birdlife.org/globally-threatened-bird-forums/category/threatened-middle-east-birds/
--------------------
مشاهده سومین جغد طلایی در مهریز
Observation of third Omani Owl in Mehriz
خبر مسرت بخش دیگر در روزهای اخیر این بود که برای سومین بار جغد طلایی از ایران به ثبت رسید. نام انگلیسی این گونه قبلا Hume's Owl بود که در سال گذشته نام آن به Omani Owl تغییر پیدا کرد (بدون تغییر نام علمی Strix butleri). این جغد توسط دوربین های تله ای طی مطالعات پایش حیات وحش در منطقه کلوت سرخابی (بین منطقه مهریز و بافق یزد) در نزدیکی چشمه ای به همین نام و در ارتفاع 1822 متر از سطح دریا و مختصات جغرافیایی(40 R 322496,3465771) عکس برداری شد. منطقه کلوت سرخابی در چهل کیلومتری جنوب غرب شهرستان بافق در استان یزد واقع است و با همکاری مردم محلی و اداره محیط زیست شهرستان مهریز حفاظت می شود. این دوربینها توسط جناب آقای طاهر قدیریان و همکاران ایشان نصب شده بودند که در شب تاریخ 13 اکتبر 2015 از این جغد عکس برداری شد. تصویر زیر عکس این جغد را نشان می دهد. پس از بررسی عکسها توسط کمیته ثبت پرندگان ایران، این پرنده جغد طلایی تشخیص داده شد و به علت کمیاب بودن این پرنده در ایران با آقای ماگنوس راب، پرنده شناس و متخصص جغدها، مشورت شد و صحت این شناسایی در تاریخ 11 دی 1394 معادل 1 ژانویه 2016 مورد تایید قرار گرفت.
نکته جالب توجه اینکه اولین ثبت موثق این گونه از مشهد و دومین ثبت آن از منطقه جم بوشهر گزارش شده بود و حالا سومین ثبت این پرنده در منطقه ای حدواسط دو منطقه قبلی دیده شده است. برای مشاهده جزییات دو ثبت اول به لینک مقاله زیر مراجعه فرمایید.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: جغد طلایی Strix butleri
تعداد پرنده: یک
تاریخ مشاهده: 21 مهر 1394
مکان مشاهده: منطقه کلوت سرخابی (بین منطقه مهریز و بافق یزد) در نزدیکی چشمه ای به همین نام و در ارتفاع 1822 متر از سطح دریا و مختصات جغرافیایی(40 R 322496,3465771) ، در چهل کیلومتری جنوب غرب شهرستان بافق در استان یزد
عکاس: جناب آقای طاهر قدیریان
وضعیت این ثبت: این سومین ثبت موثق جغد طلایی در ایران است.
Species: Omani Owl Strix butleri
No of individuals: one
Date of record: 13 October 2015
Place of Record: Kalut-e Sorkhabi, between bafgh and Mehriz, 40 km southwest to Bafgh, Yazd Province
Photographer: Mr Taher Ghadirian
Status of this record: This is the third confirmed record of the Omani Owl in Iran. To find details of the first and second confirmed records, please look at the following paper:
ثبت دورگه زردپره گونه سفید و لیمویی در تهران
Observation of hybrid Pine Bunting X Yellowhammer in Tehran
چندی پیش، یکی از دوستان پرنده نگر عکسی از یک پرنده در پارک چیتگر تهران گرفته اند که نکات جالبی را در پی داشت. جناب آقای علی سنگچولی، در تاریخ 19 آذر 1394- معادل 10 دسامبر 2015، از یک زردپره که در میان یک دسته از زردپره های لیمویی قرار داشت و دارای پلوماژ متفاوت بود عکسی را تهیه کردند. این پرنده شبیه هیچ یک از گونه های زردپره نبود. همانطور که می دانید زردپره های گونه سفید و لیمویی دارای دورگ بودن هستند و این دورگه ها نیز دارای تنوع رنگ زیادی هستند به طوری که برخی ها بیشتر به زردپره گونه سفید و برخی دیگر بیشتر به زردپره لیمویی شبیه هستند. پرنده عکاسی شده از نوع اول بود که به نوع هیبرید سفید مطرح هستند. با مشورت های لازم با آقایان محمد توحیدی فر، ابوالقاسم خالقی زاده، درک اسکات، ریچارد پورتر و اندی استودارت این پرنده دورگه نوع سفید زردپره گونه سفید و لیمویی شناسایی شد. این نوع دورگه بیشتر متمایل به زردپره گونه سفید است. این ثبت در تاریخ 17 دسامبر 2015 مورد تایید قرار گرفت. در زیر عکس پرنده مورد نظر دیده می شود.
خلاصه اطلاعات این ثبت:
گونه: دورگه نوع سفید زردپره گونه سفید و لیمویی
تعداد پرنده: یک
تاریخ مشاهده: 19 آذر 1394
مکان مشاهده: پارک چیتگر تهران
عکاس: آقای علی سنگچولی
وضعیت این ثبت: قبلا نیز این نوع دورگه در شمال ایران مشاهده شده بود. برای مطالعه جزییات بیشتر مشاهده قبلی به مقاله زیر مراجعه فرمایید:
Ayé R. & Schweizer M. 2003. Wintering hybrids Pine Bunting×Yellohammer in northern Iran. Dutch Birding 25: 40–43.
Species: Hybrid Pine Bunting X Yellowhammer
No of individuals: one
Date of observation: 10 December 2015
Place of observation: Chitgar park, Tehran
Photographer: Ali Sangchooli
Status of this record: this kind of hybrid was previously reported by Ayé & Schweizer (2003).
Ayé R. & Schweizer M. 2003. Wintering hybrids Pine Bunting×Yellohammer in northern Iran. Dutch Birding 25: 40–43.
نخستین رکورد کشوری پرستوی سرسرخ در آجی گل در دی 1394
The first record of Wire-tailed Swallow from Iran in Aji-Gol in December 2015
به همت جناب آقای دکتر حمیدرضا رضایی، استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، یک گونه جدید برای ایران ثبت شد.
در تاریخ 6 دی ماه سال 1394 در زمان بازدید از پیرامون تالاب آجی گل واقع در استان گلستان، دو پرنده نابالغ از پرستو عکاسی شدند. ابتدا این دو پرنده Wire-tailed Swallow شناسایی شدند. سپس این ثبت به کمیته ثبت پرندگان ایران اعلام و این کمیته نیز تشخیص این گونه را مورد تایید قرار داد و نابالغ این گونه در نظر گرفته شد. برای تکمیل فرآیند ثبت، عکسها به آقای ریچارد پورتر نیز ارسال شدند و ایشان نیز در تاریخ 30 دسامبر 2015 تشخیص این گونه را مورد تایید قرار دادند.
در مورد نام فارسی، با توجه به در نظر گرفتن ویژگی پایدار، و همچنین برای جلوگیری از اشتباه با گونه های دیگر پرستوها، نام فارسی این گونه "پرستوی سرسرخ" برگزیده شد.
چکیده این ثبت:
نام گونه: پرستوی سرسرخ
شمار پرنده: دو فرد
مکان پایش: تالاب اجی گل، نزدیک مرز ترکمنستان
استان: گلستان
زمان پایش: 6 دی 1394
پرنده نگر: آقای حمیدرضا رضایی
یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای ایران و استان گلستان.
Species: Wire-tailed Swallow Hirundo smithii
No. of individuals: 2 immatures
Place of monitoring: Aji-Gol, near the border with Turkmenistan
Province: Golestan
Dates of observation: 26 December 2015
Birdwatchers: Hamid-Reza Rezaei
سلام به همه دوستان و سروران پرنده شناس و پرنده نگر ایرانی
با توجه به احساس نیاز روز افزون به وجود یک مرجع علمی در مورد قضاوت برای تشخیص پرندگان در کشور، بخصوص جمع آوری اطلاعات در مورد پرندگان کمیاب، و با توجه به اینکه کمیته ثبت پرندگان ایران از سال 1387 فعالیت خود را آغاز نموده است، این وبلاگ برای اطلاع رسانی و دسترسی عموم به آخرین اطلاعات این کمیته راه اندازی شده است تا گامی دیگر برای پیشبرد پرنده شناسی و پرنده نگری در کشور باشد.
ابوالقاسم خالقی زاده
هماهنگ کننده کمیته ثبت پرندگان ایران
