ویرایش نام سهره ریز هندی

ویرایش نام سهره ریز هندی

Persian name of Indian Silverbill

 

یکی از گونه‌های ایران سهره ریز هندی است. نام انگلیسی این گونه در گذشته‌های دورتر Indian Munia و نام علمی آن Lonchura malabarica بود.

در دو دهه گذشته، نام انگلیسی آن به Indian Silverbill و نام علمی آن نیز به Eudice malabarica تغییر یافت اما نام فارسی این گونه، تاکنون ویرایش نشده بود.

همچنین در سال‌های گذشته، در گروه فرهنگ پرندگان، دربارۀ نام فارسی برای نام‌واژۀ Silverbill گفتگو و واژۀ "نوک‌سیمین" برای این واژه انگلیسی پیشنهاد شده بود.

برای گزینش نهایی، نام مناسب برای نام‌واژۀ Silverbill، از بین دو نام‌واژۀ فارسی پیشنهادی "نوک‌سیمین" و "سیمین‌نوک"، نام‌واژۀ دوم به دلیل دارابودن ساختار واژۀ ترکیبی وارونه در نام‌های عمومی پرندگان و جانوران و نیز هم‌آوایی بیشتر بخش نخست در دو واژۀ فارسی و انگلیسی، در اولویت قرار گرفت و برگزیده شد. نیاز به یادآوری است که این نام مشترک، برای سردۀ Eudice و دیگر گونه‌های آن نیز به کار خواهد رفت.

 

بر همین اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام ویرایش‌یافتۀ این گونه به شکل زیر خواهد بود:

 

سیمین‌نوک (سهرۀ ریز) هندی

Eudice malabarica

Indian Silverbill

-----

ویرایش نام زنبورخوار گلوخرمایی (ایرانی)

ویرایش نام زنبورخوار گلوخرمایی (ایرانی)

Changing name of Blue-cheeked (Persian) Bee-eater

 

در نام علمی گونه زنبورخوار گلوخرمایی، از  نام کهن ایران یعنی پرشیا Merops persicus استفاده شده است. همچنین در منابع گوناگون و حتی در برخی از فهرست‌های پرندگان جهان، در نام انگلیسی این گونه Persian Bee-eater به کار می‌رود.

بر پایه نظرسنجی اعضای کارگروه نامگذاری گونه ها، با رای اکثریت قاطع اعضا، در نام فارسی این گونه نام ایرانی بر نام گلوخرمایی اولویت پیدا می‌کند. بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با اولویت نام "ایرانی" بر "گلوخرمایی"، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود. همچنین در نام انگلیسی نیز، واژه Persian اولویت پیدا می‌کند.

 

زنبورخوار ایرانی (گلوخرمایی)

Merops persicus

Persian (Blue-cheeked) Bee-eater

-----

پذیرش نام انگلیسی زاغ بور ایرانی

پذیرش نام انگلیسی زاغ بور ایرانی

Acceptance of English name of Iranian Ground Jay

 

به آگاهی می رساند که در فهرست‌های پیشین آی.او.سی برای  گونه زاغ بور ایرانی، تا پایان سال 2021 نام انگلیسی Pleske’s Ground Jay برای گونۀ Podoces pleskei به کار می‌رفت.

در تازه‌ترین ویرایش از فهرست پرندگان جهان در آی.اوسی، در نسخه 12.1 (ژانویه 2022)، نام انگلیسی Iranian Ground Jay برای این گونه پذیرفته شد. نیاز به یادآوری است که این نام ابتدا توسط آی.یوسی.ان و سپس در فهرست پرندگان کلمنتس (ایبرد) به کار رفته بود.

در تازه‌ترین نسخه از فهرست پرندگان جهان در آی.اوسی (نسخۀ 12.1)، برای همه گونه‌های زاغ بور جهان، نسبت‌نام (Eponym) با جای‌نام (Toponym) آنها جایگزین شد. یعنی در نام انگلیسی آنها، نام دامنه پراکنش آنها پذیرفته شد. بنابر این، نام کامل کنونی این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

Iranian Ground Jay

Podoces pleskei

زاغ بور ایرانی

-----

 

ویرایش نام فارسی سارگپه جنگلی معمولی

ویرایش نام فارسی سارگپه جنگلی معمولی

Persian name of European Honey Buzzard

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، European Honey Buzzard با نام علمی Pernis apivorus است که تاکنون نام فارسی رایج آن " سارگپه جنگلی معمولی " بود.

با توجه به اهمیت کاربرد برخی واژه‌ها برای موضوع حفاظت و ایجاد پندار اشتباه ناشی از کاربرد واژۀ معمولی در ذهن مخاطبان، واژۀ معمولی در نام فارسی این گونه در هماهنگی با نام انگلیسی، با واژۀ "اروپایی" جایگزین شد.

بنابر این، با توجه به افزودن نام دوم برای این گروه از پرندگان، ازین پس نام این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر خواهد آمد.

 

سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) اروپایی

European Honey Buzzard

Pernis apivorus

****

افزودن نام دوم به سارگپه های جنگلی

افزودن نام دوم به سارگپه های جنگلی

Persian name of Honey Buzzards

 

تاکنون دو گونه از پرندگان ایران، با نام "سارگپه جنگلی" نامیده می‌شدند، در حالی که در نام انگلیسی آنها به دلیل بیان نوع رفتار تغذیه این گونه این گونه‌ها، واژۀ "Honey Buzzard" به  کار رفته است. در عین حال، ما در پرندگان جهان گونه دیگری به نام Forest buzzard با نام علمی Buteo trizonatus هم داریم.

بنابر این، برای هماهنگی بیشتر با فهرست‌های پرندگان جهان و کاهش تعارض‌های نامی با یکدیگر، برای دو گونه از Honey buzzard در نام فارسی آنها نیاز به نام جایگزین بود. برای نام جایگزین، دو واژۀ "عسلی" و "عسل‌خوار" پیشنهاد شدند که گزینش هر یک از این دو دارای دلایل خاص خود بود.

در نهایت پس از گردآوری 14 رای، 7 رای به گزینه "عسل‌خوار" و 5 رای به گزینه "عسلی" رای دادند و در پایان، برای ایجاد یک روند تدریجی، نام عسل‌خوار به عنوان نام دوم این دو گونه برگزیده شد.

بنابر این، به نظر می رسد که به منظور حفظ عادت گذشته (نام سارگپۀ جنگلی) در میان پرنده نگران ارجمند و نیز آشنایی بیشتر همگان با نام درست‌تر این گونه، از این پس، نام فارسی این دو گونه به شکل زیر به کار می‌روند:

 

"سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) معمولی"

"سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) تاجدار"

-----

تغییر آرایه شناسی چکچک گوش سیاه در ایران

تغییر آرایه شناسی چکچک گوش سیاه در ایران

Taxonomic change of Black-eared Wheatear in Iran

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، چکچک گوش‌سیاه (Oenanthe hispanica) بود که البته تنها زیرگونه O. h. melanoleuca آن در ایران به ثبت رسیده بود. این گونه به تازگی به دو گونه تقسیم شده است (Aliabadian et al. 2012; Schweizer et al. 2019; Jirle for Swedish Taxonomic Committee) و این تغییر توسط دو فهرست بزرگ جهانی پرندگان پذیرفته شده است (Clements et al., 2021; Gill et al., 2021 ).

 

چکچک گوش‌سیاه غربی

Western Black-eared Wheatear

Oenanthe hispanica

 

چکچک گوش‌سیاه شرقی

Eastern Black-eared Wheatear

Oenanthe melanoleuca

 

بنابر این، بر اساس مدارک و مستندهای موجود، ازین پس نام گونه موجود در ایران به  شکل زیر نوشته شده و در فهرست‌های پرندگان ایران و استانها نیز به همین شکل خواهد آمد:

 

چکچک گوش‌سیاه شرقی

Eastern Black-eared Wheatear

Oenanthe melanoleuca

 

References

 

Aliabadian M., Kaboli M., Förschler M.I., Nijman V., Chamani A., Tillier A., Prodon R., Pasquet E., Ericson P.G.P. & Zuccon D. 2012. Convergent evolution of morphological and ecological traits in the open-habitat chat complex (Aves, Muscicapidae: Saxicolinae). Molecular phylogenetics and evolution, (65):1, Pages 35-45.

Erratum: 10.1016/j.ympev.2012.05.011

 

Clements, J. F., et al. 2021. The eBird/Clements checklist of birds of the world: v2021.

 

Gill, F, D Donsker, and P Rasmussen (Eds). 2021. IOC World Bird List (v 11.2). Doi 10.14344/IOC.ML.11.2.  http://www.worldbirdnames.org/

 

Schweizer M, V Warmuth, N Alaei Kakhki, M Aliabadian, M Förschler, H Shirihai, A Suh & R Burri. 2019. Parallel plumage colour evolution and introgressive hybridization in wheatears. Journal of Evolutionary Biology 32: 100–110.

 

 

-----

ویرایش نام فارسی باکلان کوچک به باکلان کوتوله

ویرایش نام فارسی باکلان کوچک به باکلان کوتوله

Persian name of Pygmy Cormorant

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، Pygmy Cormorant با نام علمی Microcarbo pygmaeus است که تاکنون نام فارسی رایج آن "باکلان کوچک" بود.

باید یادآور شد که در جهان گونه دیگری از باکلانها با نام

Little Cormorant

Microcarbo niger

نیز وجود دارد. بنابر این، برای کاربرد نام فارسی این گونه در میان باکلان‌های جهان تعارض نام وجود خواهد داشت.

همچنین برای توضیح بیشتر، در میان باکلان‌های جهان، گونه‌های دیگری با نام Little هستد:

Little Pied Cormorant

Microcarbo melanoleucos

و

Little Black Cormorant

Phalacrocorax sulcirostris

 

از چندین سال گذشته، نام فارسی این گونه در برخی منابع و سایت‌ها برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، با نام "باکلان کوتوله" جایگزین شده است. همچنین این جایگزینی توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی پذیرفته شده است.

 

بنابر این، برای هماهنگی با فهرست پرندگان جهان و نیز هماهنگی با فرهنگستان فارسی، نام فارسی گونه Pygmy Cormorant که در ایران زیست می‌کند، و برای پرهیز از خطاهای احتمالی در آینده، نام فارسی این گونه به شکل زیر ویرایش می‌شود و ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌ها به شکل زیر خواهد آمد.

 

باکلان کوتوله (کوچک)

Pygmy Cormorant

Microcarbo pygmaeus

 

*****

کاربرد واژه پایشگر

کاربرد واژه پایشگر

 Persian term “PAYESHGAR”

 

در چندین ماه گذشته، در زمان ثبت رکوردهای پرندگان و پستانداران، همراه با به کار بردن دو واژه زمان پایش و مکان/محل پایش، واژه پایشگر نیز رواج پیدا کرده است و به تدریج جایگزین واژه مشاهده‌کننده شده است. در مورد کاربرد واژه "پایشگر"، به نظر می‌رسد که این واژه، بار معنایی خیلی زیادی دارد که می‌توان چند نکته را یادآوری کرد.

1. واژه پایشگر از دیدگاه حفاظتی، به این معنی است که یک زیستگاه در حال پایش همیشگی است و هر زمان ممکن است فرد یا افرادی از علاقه‌مندان به طبیعت در آن زیستگاه حضور داشته باشند و آن زیستگاه در بخش زیادی از دوره زمانی سالیانه زیرنظر طبیعت دوستان است.
2. کاربرد واژه "پایشگر" خود مایه تشویق و دلگرمی برای طبیعت دوستان است و برعکس به متخلفان ومتجاوزان این مطلب را می‌رساند که طبیعت‌دوستان، بسیاری از زیستگاه‌های کشور را پایش می کنند و زیرنظر دارند که برای متخلفان و شکارچیان هم نگرانی ایجاد خواهد کرد.
3. واژه |پرنده‌نگر" تنها می‌تواند برای ثبت گونه و جمعیت پرندگان به کار رود اما پایشگر، هم برای پرندگان و هم برای پستانداران و همچنین برای دیگر گروه‌های جانوری قابل استفاده است. بنابر این کاربرد عمومی‌تری دارد.
4. واژه "پایش"، می‌تواند برای موضوع‌های گوناگونی مانند ثبت گونه، جمعیت، جوجه‌آوری، تغذیه، رفتار و حفاظت به کار رود. البته برای موضوع رفتار، واژه "رفتارنگر" می‌تواند مناسب‌تر باشد.
5. برخی از بزرگواران پرنده‌نگر، برای فروتنی از کاربرد واژه "پرنده‌نگر" پرهیز می‌کنند ولی به نظر می‌رسد که نسبت به کاربرد واژه "پایشگر" چنین حالتی کمتر دیده می‌شود.
6. واژه "پایشگر" واژه کاملا فارسی است وجایگزین مناسبی برای واژه "مشاهده‌کننده" یا "مشاهده‌گر" است.

بنابراین، از تمام جنبه‌ها که نگاه می‌کنیم، واژه پایشگر، به راستی، به بهترین شکلی پاسخگوی نیاز واژگانی پرنده‌نگران، پستاندارنگران، حفاظت‌گرایان و طبیعت‌دوستان است و کاربرد آن به‌ویژه برای هدف‌های حفاظتی سفارش می‌شود.

 

نکته: زمانی که شخصی پایشی انجام نداده باشد و تنها یک رخداد طبیعی را گزارش نماید، باید از واژه "گزارشگر" استفاده شود.

*****

پذیرش تغییر آرایه چکاوک پنجه کوتاه کوچک به تورانی

پذیرش تغییر آرایه چکاوک پنجه کوتاه کوچک به تورانی

Change of Lesser to Turkestan Short-toed Lark

 

بر اساس تازه‌ترین رده‌بندی پرندگان، چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک (Lesser Short-toed Lark Alaudala rufescens) خود به دو گونه تقسیم شده است:

 

چکاوک پنجه‌کوتاه مدیترانه‌ای

Mediterranean Short-toed Lark

Alaudala rufescens

و

چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی

Turkestan Short-toed Lark

Alaudala heinei

 

اکنون سه زیرگونه پیشین چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک، با دوزیرگونه از چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی یعنی Alaudala heinei heinei (شامل زیرگونه pseudobaetica) و Alaudala heinei persica شناخته می‌شوند.

 

این تغییر در زمستان 2020 در نسخه 10.2 آی.او.سی پذیرفته شد و سپس در تابستان 2021 توسط فهرست کلمنتس و ایبرد نیز پذیرفته شد. بنابر این، در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌های کشور، نام "چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک" (Alaudala rufescens) حذف و با نام فارسی "چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی" با نام علمی Alaudala heinei جایگزین خواهد شد.

 

*****

گزینش نام فارسی برای سسک Delicate Prinia

گزینش نام فارسی برای سسک Delicate Prinia

Persian name of Delicate Prinia

 

تا سال 2020، گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند با نام "سسک شکیل" Graceful Prinia و با نام علمی Prinia gracilis شناخته می‌شد. از سال 2020، گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند از گونه پیشین جدا شده و با نام انگلیسی جدید Delicate Prinia و با نام لاتین Prinia lepida نامیده شد.

با توجه به اینکه نام "سسک دم دراز" نیز در گذشته برای گونه "سسک شکیل" به کار می رفت، بهتر بود که بتوانیم همین نام "سسک دم‌دراز" را برای Delicate Prinia به کار ببریم اما باید یادآور شد که در همین گروه از سسک‌های دم‌دراز و دم پهن، گونه دیگری به نام Long-tailed Cisticola وجود دارد که مانع از گزینش نام "سسک دم‌دراز" برای گونه Delicate Prinia می‌شود. بنابراین، برای این گونه جدا شده، نیاز به یک نام فارسی متفاوت از نام "سسک شکیل" و "سسک دم‌دراز" داریم.

بایدآور شد که واژه انگلیسی Delicate در زبان فارسی، بستگی به موقعیت کاربرد آن، دارای چندین معنی است:

نرم، نازک، لاغر، لطیف، ظریف، حساس، لذیذ، خوش‌طعم، خوشمزه، خوشایند، دلچسب، دلنشین، دل‌انگیز و چند معنی دیگر مانند "تودل‌برو".

برای گزینش نام فارسی برای گونه Delicate Prinia، تلاش شد تا از واژه‌های فارسی هم‌آوا با این واژه، بهره گرفته شود. در زبان فارسی، چندین واژه وجود دارند که در بخش نخست آنها واژه فارسی "دل" به کار رفته است. این واژگان به علت هم‌آوایی واژه فارسی "دل" و بخش اول واژه انگلیسی ’Del’icate، برای یادسپاری بسیار مناسب هستند. این هم‌آوایی نام فارسی و انگلیسی در ذهن پیوند می‌خورد و فراموش ناشدنی خواهد بود. در عین حال، واژه‌هایی که با واژه "دل" آغاز می‌شوند، هم معمولا واژه‌های زیبای فارسی هستند.

 

برای نام فارسی این گونه، چهار واژه دلنواز، دلکش، دل‌انگیز و دل‌نشین پیشنهاد شدند. پس از رای‌گیری در "کارگروه نامگذاری فارسی گونه‌ها"، در پایان، گزینه "سسک دلکش" با رای اکثریت پذیرفته شد. نیاز به یادآوری است که "دلکش"، گوشه‌ای از موسیقی سنتی ایرانی است که در دستگاه ماهور اجرا می‌شود. بنابر این، نام برگزیده فارسی برای این گونه به شکل زیر است:

 

*سسک دلکش*

Delicate Prinia

Prinia lepida

*****

ویرایش نام مگس گیر ابلق باختری

ویرایش نام مگس گیر ابلق باختری

Persian name of European Pied Flycatcher

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، European Pied Flycatcher است. پس از ثبت این گونه در نقده در فروردین 1399، نام فارسی این گونه دوباره مورد توجه قرار گرفت. 

 

در گذشته برای نام فارسی این گونه، نام "مگس گیر ابلق باختری" به کار می رفت. باید یادآور شد که باختر یا Bactria به معنی منطقه بلخ است. همچنین، واژه "باختر" در یک دوره ای به اشتباه به معنی غرب به کار می رفت، و نام مگس گیر ابلق باختری نیز بر اساس همین برداشت نادرست برای این گونه به کار رفته بود.

 

بنابر این، برای اصلاح نام فارسی این گونه، از بهار 1399، برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، نام مگس گیر ابلق اروپایی پیشنهاد شده است.

 

" مگس گیر ابلق اروپایی "

European Pied Flycatcher

Ficedula hypoleuca

*****

کاربرد نام درست برای گیلانشاه خاور دور

کاربرد نام درست برای گیلانشاه خاور دور

Persian name of Far Eastern Curlew

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، Far Eastern Curlew با نام لاتین Numenius madagascariensis است. نام فارسی این گونه تنها در کتاب فیروز (1379)، به درستی نوشته شده بود اما در بقیه منابع به دو شکل گیلانشاه خاوری یا گیلانشاه شرقی آمده بود.

نیاز به یادآوری است که گیلانشاه خاوری (شرقی) یک زیرگونه از گیلانشاه بزرگ با نام انگلیسی Eastern Curlew و با نام لاتین Numenius arquata orientalis است که می توان آن را گیلانشاه بزرگ خاوری نامید.

بر این اساس، بهتر است نام فارسی برای گونه Far Eastern Curlew به طور کامل و هماهنگ با نام انگلیسی این گونه به شکل زیر نوشته شود.

 

"گیلانشاه خاور دور"

 

*****

گزینش نام فارسی برای جاکاناها

گزینش نام فارسی برای جاکاناها

Persian name for Jacanas

 

جاکانا نام گروهی از پرندگان جهان است که نام انگلیسی آنها Jacana است. جاکاناها گاهی پرندگان مسیح (Jesus birds) یا رونده‌های روی سوسن (Lily trotters) هم نامیده می‌شوند. تلفظ واژه Jacana هنوز جای بحث دارد. این واژه پرتغالی برزیلی jaçanã از نام یک پرنده به ñaha'nã است که حرف Ç در فرهنگ‌ها با تلفظ‌های مختلف بیان می‌شود و در انگلیسی /ˈdʒækənə/ تلفظ می‌شود.

 

این خانواده در جهان، شش سرده و هشت گونه به نام‌های زیر دارد.

Lesser Jacana Microparra capensis

African Jacana Actophilornis africanus

Madagascan Jacana Actophilornis albinucha

Comb-crested Jacana Irediparra gallinacea

Pheasant-tailed Jacana Hydrophasianus chirurgus

Bronze-winged Jacana Metopidius indicus

Northern Jacana Jacana spinosa

Wattled Jacana Jacana jacana

 

جاکاناها یک خانواده از پرندگان گرمسیری هستند که بیشتر در کنار آب‌ها زیست می‌کنند و مانند چنگرها دارای سپر پیشانی هستند. این پرندگان دارای پاها و انگشتان بلند با ناخن‌های دراز هستند. بنابر این، توانایی گام برداشتن و راه رفتن روی برگ‌های پهن گیاهان آبزی و شناور روی سطح آب را دارند.

 

با توجه به اینکه این پرنده در آبان 1397 در ایران ثبت شده است، تاکنون نام فارسی نداشته و هیچ واژه فارسی نیز برای این گروه از پرندگان پیشنهاد نشده بود.

 

واژۀ پیشنهادی برای این گروه از پرندگان "روآبروک" است. واژۀ "روآبروک" یادآور توانایی راه رفتن این پرندگان روی برگ گیاهان آبزی است که بر سطح آب در دریاچه‌ها و آب‌های کم‌عمق شناور هستند و از دور منظره راه رفتن روی سطح آب را تداعی می‌کند.

نیاز به یادآوری است که واژه "روآبروک" واژۀ کامل فارسی است. پسوند "ک" در پایان این نام نیز مانند برخی دیگر از نام‌های پرندگان ایران، پسوند تصغیر است. همچنین، نام پیشنهادی دارای ساختار زبانی مشابه با واژه "زیرآبروک" است که برای گروه دیگری از پرندگان با نام Dipper به کار رفته بود.

 

بنابر این، هم از دیدگاه واژه‌شناسی و هم از دیدگاه رفتارشناسی، واژۀ فارسی "روآبروک" درست است. پیش‌بینی می‌شود که این نام فارسی با توجه به درستی آن از دیدگاه علمی، به آسانی می‌تواند مورد پذیرش پرنده‌نگران ارجمند کشور قرار گیرد. این پیشنهاد در "کارگروه زبان‌شناسی و واژه‌گزینی" مطرح و تصویب شد.

 

بر این اساس، نام فارسی این گروه از پرندگان جهان، "روآبروک (جاکانا)" خواهد بود و نام گونه‌ای که در ایران ثبت شده است، به شکل زیر نوشته می‌شود:

 

روآبروک (جاکانای) دُم‌قرقاولی

Pheasant-tailed Jacana

Hydrophasianus chirurgus

 

*****

جایگزینی نام آووست با نوک خنجری

جایگزینی نام آووست با نوک‌خنجری

Persian name of Pied Avocet

 

یکی از پرندگانی که درسال‌های گذشته در مورد نام فارسی آن بحث بوده است، آووست یا نوک خنجری است.

در حقیقت، آووست نام گروهی از پرندگان است که در سردۀ Recurvirostra قرار دارند که دارای چهار گونه و به نام‌های آووست ابلق، آووست آمریکایی، آووست آند و آووست گردن سرخ است. ویژگی بارز در این گروه از پرندگان دارا بودن نوک خمیده به سمت بالا است.

به همین دلیل، حدود سه دهه پیش، به سبب شباهت خمیدگی نوک در این پرنده، نام فارسی "نوک‌خنجری" برای آووست برگزیده شد و در دانشنامه پرندگان و همچنین در کتاب‌های دکتر منصوری آورده شد. همین موضوع سبب شد تا نام "نوک‌خنجری" توسط فرهنگستان زبان فارسی برگزیده شود و در برخی از کتاب‌ها، مقاله‌ها و سایت‌های اینترنتی نیز به کار رود. البته برخی افراد نیز تمایل کمتری به کاربرد واژه خنجر داشتند. برای همین در حدود دو سال پیش، به دلیل شباهت شکل نوک این پرندگان با درفش، نام "نوک‌درفشی" هم پیشنهاد شده بود. به هر روی، اکنون دوباره موضوع جایگزینی نام آووست با یک نام فارسی مطرح شد.

نیاز به یادآوری است که بهتر است که یک پرنده دارای نام فارسی باشد تا ارتباط هر چه بیشتری با سطوح پایین جامعه و مردم و در عین حال، با جمعیت بیشتری از مردم کشور برقرار شود تا امکان بهره‌گیری آنها برای حفاظت پرندگان بیشتر شود.

همچنین نیاز به یادآوری است که در چنین زمان‌هایی، گزینش تنها یک نام فارسی می‌تواند به کاربرد آن کمک کند و برعکس، پیشنهاد دو یا چند نام برای جایگزینی، نه تنها کمکی به این کار نمی‌کند بلکه بر دوگانگی و چندگانگی نام‌ها افزده شده، هیچ یک از آنها فرصت به کار رفتن را پیدا نخواهند کرد.

نام "نوک‌خنجری" در دو دهه گذشته در کتاب‌ها، منابع و سایت‌های اینترنتی به کار رفته بود و همچنین توسط فرهنگستان زبان فارسی تایید شده بود. بنابر این، پس از مشورت و بررسی و ارزیابی لازم، بهتر دیدیم که همان واژه "نوک‌خنجری" را برای جایگزینی نام فارسی برگزیده و به کاربرد همان نام پیشین ادامه دهیم. بر همین اساس، ازین پس نام فارسی و رسمی این گونه به شکل زیر پیشنهاد شده و به کار خواهد رفت.

 

*نوک‌خنجری (آووست)*

 

*****

افزودن نام کُلنگ برای درناها

افزودن نام کُلنگ برای درناها

Persian name of Cranes

 

یکی از واژه های ریشه دار فرهنگی تا حدود 50 سال پیش، نام پارسی "کُلنگ" بود که واژه ای پهلوی و با آوانگاری Kulang شناخته شده است. این نام تقریبا در همۀ فرهنگ های لغت نیز به آن اشاره شده است. در فرهنگ لغت دهخدا، کلنگ را پرنده ای کبودرنگ، دراز گردن و بلندپرواز دانسته اند که دارای پروازی منظم، قطاری و V شکل است. در فرهنگ عمید به دم کوتاه و پرواز مثلثی آن نیز اشاره شده است. در فرهنگ معین با نام عربی غرنوق برابر دانسته شده است.

 

در کتاب جرویس رید (1337)، نام کلنگ به طور رسمی برای گروهی از پرندگان با نام انگلیسی Crane به کار رفته بود. همچنین بر اساس پژوهش انجام شده برای نامهای محلی پرندگان در ایران، در بسیاری از گویشهای ایران، نام کُلنک و قُلنگ و قولنگ و غازقولنگ به کار می رود.

 

با نگاهی به سروده های شاعران پارسی، می توان دید که نام نام "کَلنگ" یکی از نامهای پرتکرار در سروده های آنان بوده است که در زیر آورده می شوند.

 

کلنگ اند شاهان و من چون عقاب

و یا خاک و من همچو دریای آب.

چو بگذشت از تیره شب یک زمان
خروش کلنگ آمد از آسمان.
کنون ز آسمان خاست بانگ کلنگ
دل ما چرا کردی از آب تنگ. (فردوسی)

دشمن تو ز تو چنان ترسد
که ز باز شکاردوست کلنگ.

به باد حمله بهم برزنی مصاف عدو
چنانکه باز بهم برزند صفوف کلنگ.

تا گریزنده بود سال و مه از شیر گوزن
تاجدائی طلبد روز و شب از باز، کلنگ. (فرخی)

شکار باز خرچال و کلنگ است
شکار باشه ونج است و کبوتر. (عنصری)

وقت سحرگه کلنگ تعبیه ای ساخته ست
وز لب دریای هند تا خزران تاخته ست .
شبگیر کلنگ را خروشان بینی
در دست عبیر و نافه ٔ مشک به چنگ .
چون نهنگان اندرآب و چون پلنگان در جبال
چون کلنگان در هوا و همچو طاوسان به کوی. (منوچهری)

جغد که با باز و با کلنگ بکوشد
بشکندش پر و مرز گردد لت لت. (عسجدی)

دگر دید مرغی به تن خوب رنگ
بزرگیش هم بر نهاد کلنگ. (اسدی)

اندر هوا قطار خروشان کلنگ بین
چون بر طریق تنگ یکی گشن کاروان. (قطران)

چون بیاشفت بر کلنگ در ابر
گم شود راه بر پرنده کلنگ.

از بی گنهان بدل مکش کینه
همچون ز کلنگ بی گنه طغرل.
چرا به بانگ و خروش و فغان بی معنی
کلنگ نیست سبکسار و ما سبکساریم. (ناصرخسرو)

عامیان صف کشند همچو کلنگ
لیک ز ایشان چو باز ناید جنگ .
شبگیر زند نعره کلنگ از دل مشتاق
وز نعره زدن طعنه زند نعره زنان را.
چون کبوتر نشوم بهره ٔ کس بهر شکم
گردن افراشته زانم ز همالان چو کلنگ. (سنائی)

بدخواه تست مردم و چون مردم از قیاس
از پیل تا به پشه و از صعوه تا کلنگ.
از تربیت نمودن تو مهتر کریم
روباه شیر گردد و صعوه شود کلنگ.
نمرود برگذشت به پرواز کرکسان
ز آنجا که پیش از آن نپرد کرکس و کلنگ. (سوزنی)

 

بنابر این، برای پاسداشت نامهای تاریخی-فرهنگی، در فهرستهای پرندگان ایران، نام "کلنگ" برای درناها و به عنوان نام دوم در داخل پرانتز افزوده می شود.

 

*****

اولویت نام فارسی شناگر بر فالاروپ

اولویت نام فارسی شناگر بر فالاروپ

Persian name of Phalaropes

 

یکی از گروههای پرندگان ایران، Phalaropes هستند.

در نخستین چک لیست پرندگان ایران (جرویس رید، 1337) نام این گروه از پرندگان با نام "مرغ شناگر" آمده بود.

سپس در کتاب اسکات و همکاران (1354)، نام فالاروپ به کار رفت اما در دهه 1370 شمسی، نام "شناگر" دوباره توسط تیم پرنده شناسان فرهنگستان برگزیده شد و این نام به تصویب رسید (دانشنامه پرندگان، ادهمی 1384).

نام شناگر در همه نسخه های کتاب دکتر منصوری نیز به کار رفته است و این موضوع، خود باعث آشنایی بیشتر پرنده نگران ایرانی با نام فارسی "شناگر" شده است که یادآور (تداعی کننده) رفتار به دور خود چرخیدن در آب و ایجاد گرداب برای شکار حشرات است. بنابر این، نام شناگر هم اکنون نیز در میان پرنده نگران کشور، نامی آشناست.

 

به هر روی، پیشنهاد اولویت نام شناگر بر نام فالاروپ در کارگروه نامگذاری فارسی پرندگان مطرح شد و با 6 رای موافق از 8 رای، مورد پذیرش قرار گرفت.

بدین ترتیب، با حفظ نام فالاروپ در داخل پرانتز، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

 

"شناگر (فالاروپ) گردن سرخ*

"شناگر (فالاروپ) بلوطی"

 

*****

نام ویرایش یافته جغد خالدار جنوبی

نام ویرایش یافته جغد خالدار جنوبی

Persian name of Spotted Owlet

 

تاکنون برای گونه Spotted Owlet در ایران چندگانگی کاربرد نام فارسی وجود داشت. نام این گونه ابتدا در کتاب جرویس رید (1337) با نام جغد خالدار آمد. سپس در کتاب اسکات و همکاران (1354)، با تطابق با انگلیسی آن یعنی Spotted Little Owl به جغد کوچک خالدار تغییر یافت و در کتاب فیروز (1379) نیز به همین شکل به کار رفت. سپس در کتاب دانشنامه پرندگان ایران (ادهمی، 1384) و مقاله چک لیست پرندگان ایران (اسکات و ادهمی، 2006) به شکل جغد کوچک جنوبی ویرایش شد و همین نام در کتابهای دکتر منصوری، استفاده شد. همچنین در کتاب اطلس پرندگان ایران (کابلی و همکاران، 1395)، به شکل جغد کوچک خالدار و در کتاب راهنمای میدانی پرندگان ایران (مبصر، 1396) به شکل جغد خالدار کوچک به کار رفت.

 

بنابر این، برای کاستن از چندگانگی و ساده تر کردن نام فارسی این گونه، نیاز به بررسی دوباره بود که در پایان فصل بهار 1399 در این زمینه نظرسنجی شد و توضیح آن به شرح زیر است.

 

نیاز به یادآوری است که در میان جغدهای جهان، با در نظر گرفتن کاربرد نام "خالدار"، در چند گونه نام خالدار آمده است:

یک گونه با نام شاه بوف خالدار (Spotted Eagle-Owl)،

یک گونه با نام جغد خالدار (Spotted Owl)،

یک گونه با نام جغد جنگلی خالدار (Spotted Wood Owl)،

یک گونه با نام جغد خال مرواریدی (Pearl-spotted Owlet) و

یک گونه نیز به نام جغد کوچک خالدار (Spotted Owlet) وجود دارد. 

بنابر این، با توجه به وجود گونۀ دیگری با نام جغد خالدار، نمی توان برای نام فارسی گونه Spotted Owlet، تنها نام "جغد خالدار" را به کار برد.

 

با توجه به اینکه تاکنون در مورد چگونگی کاربرد نام فارسی گونه Spotted Owlet وحدت نظر وجود نداشت و هر دو نام استفاده می شد، پیشنهاد شد که با ترکیب دو نام موجود، یک نام واحد با عنوان "جغد خالدار جنوبی" به کار رود تا برآیندی از همه نامهای موجود باشد.

 

بدین ترتیب هم به خالدار بودن که مطابق با نام انگلیسی آن است اشاره خواهد شد و هم به گستره جغرافیایی آن اشاره خواهد شد که بر اساس پراکنش آن در جنوب ایران و همچنین پراکنش جهانی این گونه در جنوب آسیا است.

در عین حال، نام ترکیبی پیشنهادی مورد پسند دو گروه استفاده کننده از نام فارسی این گونه خواهد بود. افزون بر این، نام ترکیبی با هیچ یک از نام جغدهای خالدار جهان نیز تداخل اسمی نخواهد داشت. این پیشنهاد در نظرسنجی پایان بهار 1399 با رای اکثریت پذیرفته شد.

 

بنابر این، نام فارسی پیشنهادی و ترکیبی این گونه به شکل زیر است:

"جغد خالدار جنوبی"

 

-----

نام دوم برای حواصیلها و اگرتها

نام دوم برای حواصیلها و اگرتها

Second Persian name of Herons and Egrets

 

در نخستین روزهای بهمن 1399، بحثهایی در مورد چاپ کتاب "حواصل و بوتیمار" و درستی و نادرستی کاربرد نام حواصیل انجام شد. برای بهبود نام این گروه از پرندگان ایران پیشنهاد زیر در فهرست پرندگان ایران آورده شد.

برای گروه حواصیلها، نام "وِکا" که در بخش وسیعی از شمال کشور از شرق گیلان تا مرکز استان گلستان رایج است، به عنوان نام دوم حواصیلها و در داخل پرانتز آورده می شود: حواصیل (وِکا).

نیاز به یادآوری است که نام "قار" که ریشه گیلانی دارد، به صورت رسمی در برخی کتابها و فهرستهای پرندگان برای اگرتها به کار رفته بود (ادهمی، 1384؛ اسکات و ادهمی 2006). همچنین نام قار در کتابهای دکتر مشید منصوری، بع عنوان نام دوم آمده اند. بنابر این، نام "قار" همچنان به عنوان نام دوم برای اگرتها حفظ شده و در داخل پرانتز آورده می شود: اگرت (قار).

 

*****

گزینش نام فارسی دوم برای سرده پرستوتالابی

گزینش نام فارسی دوم برای سرده پرستوتالابی

Persian name of genus Chlidonias

 

در جهان، چهار گونه پرستودریایی در سردۀ (جنس) Chlidonias دیده می شود که بیشتر در زیستگاه‌های تالابی (Marsh) زیست می کنند و به همین دلیل Marsh Terns خوانده می شوند. سه گونه از این سرده در ایران ثبت شده اند.

در زمستان 1398 دربارۀ این پیشنهاد بررسی و نظرسنجی شد که مورد پذیرش قرار گرفته بود اما برای آشنایی تدریجی پرنده نگران ارجمند کشور با این نام ویرایش یافته، به عنوان نام دوم و در داخل پرانتز افزوده شده بود.

همان طور که می دانید، متاسفانه تالابهای داخلی که زیستگاه این گروه از پرندگان هستند و در حال کاهش هستند. با توجه به پیشینۀ گفته شده، برای افزایش انگیزه‌های حفاظتی و برای توجه به اهمیت این گونه‌ها و حفظ زیستگاه‌های تالابی کشور، نام پرستوتالابی به عنوان نام دوم در درون پرانتز آورده می شود. بدین ترتیب، نام فارسی این سرده (جنس) به شکل "پرستودریایی (پرستوتالابی)" ویرایش یافته، نام فارسی سه گونه آن در ایران نیز به شکل زیر ویرایش می شود:

"پرستودریایی (پرستوتالابی) تیره"

"پرستودریایی (پرستوتالابی) بال‌سفید"

"پرستودریایی (پرستوتالابی) سیاه"

-----

چگونگی کاربرد نام فارسی در چند گونه با واژه اوراسیایی

چگونگی کاربرد نام فارسی در چند گونه با واژه اوراسیایی

Persian name of birds with name of Eurasian

 

 

در سالهای گذشته برای چند گونه از پرندگان که در نام انگلیسی آنها واژه Eurasian به کار رفته بود، در نام فارسی آنها واژه هایی دربارۀ ویژگیهای اندازه، رنگ و زیستگاه به کار رفته بود. برای چند گونه نیز به تازگی نام فارسی مناسب گزینش شده است. این 8 گونه عبارتند از:

 

گیلانشاه بزرگ Eurasian Curlew

سلیم کوهی Eurasian Dotterel

کمرکُلی جنگلی Eurasian Nuthatch

دارکوب قهوه ای Eurasian Wryneck

---

چکاوک آسمانی بزرگ Eurasian Skylark

چنگر نوک سفید Eurasian (Common) Coot

چرخ ریسک بلوطی سرخاکستریEurasian Penduline Tit

خوتکای جُرّهEurasian Teal

 

تاکنون در نام فارسی پرندگان ایران، واژه "اوراسیایی به کار نمی رفت. در چند گونه از پرندگان ایران که در نام انگلیسی آنها واژه Eurasian به کار می رود، با نام "معمولی" خوانده می شدند. به هر روی، در گونه هایی که دارای چند زیرگونه بودند یا نیاز به کاربرد نام جغرافیایی آنها بود، در نام فارسی آنها، واژه "اوراسیایی" جایگزین شده اند. برای برخی گونه ها نیز، در صورت ضرورت از واژه "اوراسیایی" استفاده می شود. این شش گونه عبارتند از:

 

چاخ لق اوراسیاییEurasian Stone-curlew

یاکریم اوراسیایی Eurasian Collared Dove

مرغ حق اوراسیایی Eurasian Scops Owl

سک نیزار اوراسیایی Eurasian Reed Warbler

شاه بوف {اوراسیایی} Eurasian Eagle-Owl

پری شاهرخ {اوراسیایی}Eurasian Golden Oriole

 

در 18 گونه از پرندگان ایران نیز واژه Eurasian به کار رفته است که نیازی به برگردان این واژه در نام فارسی آنها دیده نمی شود.

سسک سرسیاه Eurasian Blackcap

چرخ ریسک سرآبی Eurasian Blue Tit

سهره سرسیاه Eurasian Bullfinch

چلچه کوهی Eurasian Crag Martin

سهره بال سرخ Eurasian Crimson-winged Finch

لیل Eurasian Hobby

هدهد Eurasian Hoopoe

جی جاق Eurasian Jay

زاغی Eurasian Magpie

صدف خوار Eurasian Oystercatcher

سهره زرد {سرسیاه}Eurasian Siskin

قرقی Eurasian Sparrowhawk

کفچه نوک Eurasian Spoonbill

گنجشک درختیEurasian Tree Sparrow

دارخزک Eurasian Treecreeper

گیلار Eurasian Wigeon

ابیا Eurasian Woodcock

الیکایی Eurasian Wren

 

-----

چگونگی کاربرد نام فارسی در چند گونه با واژه انگلیسی اروپایی

چگونگی کاربرد نام فارسی در چند گونه با واژه انگلیسی اروپایی

Persian name of birds with name of European

 

در گذشته، از واژه اروپایی برای نام فارسی پرندگان استفاده نمی شد. در سالها و ماههای گذشته برای 5 گونه از پرندگان که در نام انگلیسی آنها واژه European به کار رفته است، با توجه به محدود بودن پراکنش اصلی این گونه ها به قاره اروپا، در نام فارسی نیز واژه "اروپایی" به کار رفته است. این 5 گونه عبارتند از:

 

سلیم طلایی اروپایی European Golden Plover

دارکوب سبز اروپایی European Green Woodpecker

سینه سرخ اروپایی European Robin

مگس گیر ابلق اروپایی European Pied Flycatcher

چک اروپایی European Stonechat

 

در سه گونه از سهره ها نیز واژه European به کار رفته است که نیازی به برگردان این واژه در نام فارسی آنها دیده نمی شود.

سهره سبز European Green Finch

سهره طلایی European Goldfinch

سهره دمگاه زرد European Serin

 

اما در پنج گونه از پرندگان که در نام انگلیسی آنها واژه European به کار می رود، تاکنون با نام "معمولی" خوانده می شدند. این پنج گونه عبارتند از است:

1. شبگرد معمولی European Nightjar
2. قمری معمولی European Turtle Dove
3. سارگپه جنگلی معمولی European Honey Buzzard
4. سبزقبای معمولی European Roller
5. زنبورخوار معمولی European Bee-eater

 

گرچه در نام انگلیسی این پنج گونه، نام واژه European به کار رفته است، پراکنش این پنج گونه از غرب اروپا تا مرکز آسیا و چین و حتی شرق چین و آسیا گسترده شده است. به نظر می رسد که برای گزینش نام پایدارتر، بهتر است واژه "اوراسیا" به کار رود تا نمایانگر بهتر پراکنش این پنج گونه باشد.

تصمیم گیری در مورد نام فارسی این پنج گونه در آینده انجام خواهد شد.

 

-----

پرهیز از کاربرد نام دلیجه بزرگ برای دلیجه معمولی

پرهیز از کاربرد نام دلیجه بزرگ برای دلیجه معمولی

Persian name of Common Kestrel

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، دلیجۀ معمولی Common Kestrel Falco tinnunculus است. گاهی برخی پرنده نگران ارجمند کشور، برای مقایسۀ اندازه این گونه با گونۀ دیگر به نام دلیجۀ کوچک Lesser Kestrel Falco naumanni، واژه بزرگ را به کار می برند.

باید دانست که افزون بر این دو گونه، گونه دیگری از دلیجه های جهان در شرق و جنوب قاره آفریقا زیست می کند که نام آن Greater Kestrel Falco rupicoloides است که نام این گونه در برابر نام دلیجۀ کوچک قرار می گیرد.

بر این اساس، سفارش می‌شود که برای نام فارسی گونه دلیجۀ معمولی، از کاربرد نام دلیجۀ بزرگ پرهیز شود.

*****

پرهیز از کاربرد نام جغد شاخدار برای جغد گوش دراز

پرهیز از کاربرد نام جغد شاخدار برای جغد گوش دراز

Persian name of Long-eared Owl

 

یکی از گونه های جغدهای ایران،  Long-eared Owl است. برای نام فارسی این گونه به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، در بیشتر منابع نام "جغد گوش دراز" به کار می رود اما گاهی برخی پرنده نگران کشور، نام "جغد شاخدار" را برای این گونه به کار می برند.

نیاز به یادآوری است که جغد گوش دراز از جغدهای سرده (جنس) جغدهای گوش دار است که دربرگیرنده هشت گونه از جغدهای جهان است که دو گونه "جغد گوش دراز" و جغد تالابی (گوش کوتاه) در ایران ثبت شده اند.

در مورد کاربرد نام جغد شاخدار، یادآوری می شود که دو گونه از جغدهای جهان به نام جغد شاخدار بزرگ و جغد شاخدار کوچک وجود دارند.

Great Horned Owl Bubo virginianus

Lesser Horned Owl Bubo magellanicus

بنابر این، برای پرهیز از استباه و کاربرد نام درست، سفارش می شود که از کاربرد نام "جغد شاخدار" برای گونه "جغد گوش دراز" پرهیز شود.

بنابر این نام درست و هماهنگ با نام انگلیسی برای این گونه از جغدهای کشورمان به شکل زیر است.

"جغد گوش دراز"

Long-eared Owl

*****

 

جایگزینی نام خوتکای معمولی با واژه جره

جایگزینی نام خوتکای معمولی با واژه جره

Persian name of Eurasian Teal

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، خوتکای معمولی (Eurasian Teal) است که این نام انگلیسی از حدود دو دهه گذشته به کار می رود. یادآوری می شود که نام آن در گذشته Common Teal بود و هنوز هم نام دوم این گونه Common Teal است. به همین دلیل نام فارسی کنونی آن تاکنون "خوتکای معمولی" باقی مانده است.

 

برای جایگزینی واژه "معمولی" در نام فارسی این گونه، می توان سه گزینه را در ذهن داشت اما یک گزینه را نمی توان به کار برد. بنابر این، دو گزینه می توانند برگزیده شوند.

 

1. یکی از واژه هایی که دارای ارزش فرهنگی است و به خوبی می تواند در نامگذاری این گونه به کار رود، واژه "جُره" است. واژه "جُره" در فرهنگ فارسی و سروده های شاعران نیز به کار رفته و به معنی کوچک و خُرد است (در بازها به جنس نر که کوچکتر است جُره باز گویند). واژه جوره در زبان آذری نیز به معنی کوچک است و در استانهای آذربایجان غربی و شرقی برای این گونه و غاز پیشانی سفید کوچک به کار می رود. در کشور جمهوری آذربایجان نیز، خوتکای معمولی "چوره" نامیده می شود. همچنین واژه "جُره"، برای خوتکای معمولی در گویشهای کردی سنندج و مریوان و موکریان نیز همراه با نام وَردک به کار می رود. افزون بر این، در کرمان به اردکهای کوچک مانند خوتکا "چوری" گفته می شود. بنابر این، به نظر می رسد که می تواند از گزینشهای بسیار پسندیده فرهنگی کشور است. همچنین کوتاه بودن این نام، کاربرد آن را آسان خواهد ساخت.

2- به کار بردن واژه "اوراسیایی" در نام فارسی این گونه با برگردان نام انگلیسی کنونی این گونه.

 

* البته برای این گونه گاهی از Eurasian Green-winged Teal هم استفاده می شود که با توجه به حضور گونه دیگری از خوتکاها در قاره آمریکا با نام Green-winged Teal با نام لاتین Anas carolinensis، توصیه می شود که از کاربرد نام "خوتکای بال سبز" برای جایگزینی نام "خوتکای معمولی" پرهیز شود.

 

پس از بررسیهای لازم، با توجه به شایستگی فرهنگی و ملی واژه "جره" برگزیده شد و واژه "معمولی" برای یک دوره گذرا در داخل پرانتز آورده می شود. بنابر این، نام این گونه به شکل زیر برگزیده شد.

"خوتکای جُره (معمولی)"

*****

گزینش نام کوهپایه برای کبک معمولی

گزینش نام کوهپایه برای کبک معمولی

Persian name of Chukar Partridge

 

یکی از کبک های ایران، Chukar Partridge است که تاکنون با نامهای "کبک" و "کبک معمولی" خوانده می شد. با توجه به وجود چندین گونه کبک در کشور، لزوم به کاربردن نام تعیین کننده برای این گونه و همچنین پرهیز از کاربرد واژه "معمولی"، بررسی برای یافتن نامی شایسته برای این گونه انجام شد.

برای جایگزینی واژه معمولی در نام کبک معمولی، می توان چهار گزینه را در ذهن داشت که دو گزینه مناسب می توانند برگزیده شوند ولی دو گزینه دیگر به علت به کار رفتن در گونه دیگری از کبکها نمی توانند به کار روند.

1- "کبک کوهپایه": واژه "کوهپایه" می تواند جایگزین مناسبی به جای کبک معمولی باشد و آن را از زیستگاه "کبک دری" که در کوههای بلندتر و برفگیر بالای 3000 متر زیست می کند، متمایز می سازد.

2- "کبک آسیایی": بر اساس پراکنش جهانی این گونه و مقایسه آن با کبکهای دیگر از همین سرده (جنس)، "کبک آسیایی" نیز نام پیشنهادی مناسبی بود.

 

یادآوری می شود که چون گونه دیگری از کبکها با نام Rock Partride با نام علمی Alectoris graeca وجود دارد، نمی توان دو گزینه "کبک کوهی (صخره)" (در نام انگلیسی این گونه) یا "کبک خاکستری" (در نام لاتین این گونه) را به کار برد.

بنابر این، پس از بررسی و رای گیری، نام کبک کوهپایه برگزیده شد.

 

"کبک کوهپایه"

Chukar Partridge

Alectoris chukar

*****

گزینش نام فارسی برای سسک نیزار معمولی

گزینش نام فارسی برای سسک نیزار معمولی

Persian name of Eurasian Reed Warbler

 

یکی از گونه های پرندگان ایران سسک نیزار معمولی است که نام انگلیسی آن Eurasian Reed Warbler است.

تاکنون، برای نام تعیین کننده این گونه در میان سسکهای سسکهای نیزار، از واژه معمولی استفاده می شد.

نیاز به یادآوری است که کاربرد واژه معمولی، ممکن است موجب پندار فراوان بودن و کم شدن توجه به چنین گونه هایی با نام معمولی بیانجامد. بنابر این، از دیدگاه حفاظتی، شایسته است که از به کار بردن نام "معمولی" پرهیزشود.

بنابر این، نام فارسی درست این گونه به شکل زیر گزینش می شود:

"سسک نیزار اوراسیایی"

Eurasian Reed Warbler

-----

جایگزینی نام غراب معمولی با غراب سیاه

جایگزینی نام غراب معمولی با غراب سیاه

Persian name of Common (Northern) Raven

 

یکی از پرندگان خانواده کلاغان در ایران، غراب معمولی است. نام انگلیسی آن هم به شکل Common Raven و هم به شکل Northern Raven دیده می شود. برای نام فارسی این گونه، تاکنون از "غراب معمولی" استفاده می شد.

می توان با توجه نام انگلیسی این گونه و نیز پراکنش این گونه در نیمه شمالی ایران، نام "غراب شمالی" پیشنهاد شد. البته نام "غراب شمالی" می تواند یادآوری کننده خوبی برای پراکنش این گونه و نیزقرار دادن آن در برابر پراکنش "غراب گردن قهوه ای" در جنوب کشور هم باشد.

همچنین برای غراب معمولی، نام "غراب سیاه" هم پیشنهاد شد که در برابر گونه دیگر یعنی "غراب گردن قهوه ای"، مقایسه رنگ خوبی ایجاد می نماید.

برای جایگزینی نام معمولی، یکی دیگر از گزینه های پیشنهادی "غراب کوهی" بود.

پس از بررسی و رای گیری، نام "غراب سیاه" برای جایگزینی نام غراب معمولی برگزیده شد.

"غراب سیاه"

Common (Northern) Raven

*****

جایگزینی نام پرستوی معمولی با پرستوی خانگی

جایگزینی نام پرستوی معمولی با پرستوی خانگی

Persian name of Barn Swallow

 

یکی از گونه های پرندگان ایران Barn Swallow است. تاکنون برای نام فارسی این گونه از پرستوی معمولی استفاده می شد. چنانچه بخواهیم واژه را به کار نبریم، چند گزینه پیشنهاد شد.

با هماهنگی با نام لاتین این گونه و همچنین هماهنگ با زیستگاه ترجیحی این گونه، نام "پرستوی روستایی" پیشنهاد شد.

همچنین گزینه دیگر به طور هماهنگ با زیستگاه آشیانه سازی این گونه "پرستوی خانگی" در نظر گرفته شد.

به نظر نمی رسید که برگردان نام انگلیسی این گونه، یعنی "پرستوی انباری" گزینه مورد پسندی برای پرنده نگران عزیز باشد. بنابر این، این پیشنهاد مطرح نشد.

پس از رای گیری انجام شده، نام فارسی "پرستوی خانگی" برای این گونه برگزیده شد.

"پرستوی خانگی"

Barn Swallow

*****

جایگزینی نام خروس کلی معمولی با خروس کلی شمالی

جایگزینی نام خروس کلی معمولی با خروس کلی شمالی

Persian name of Northern Lapwing

 

یکی از گونه های خروس کُلی های ایران، Northern Lapwing است که آن را با نام فارسی "خروس کُلی معمولی" می شناسیم. برای جایگزینی واژه معمولی، دو گزینه پیشنهاد شد.

با توجه به رنگ سبز و جلای آن در پشت بدن و بالهای این گونه، گزینه "خروس کُلی سبز" پیشنهاد شد.

همچنین به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، می توان آن را "خروس کُلی شمالی" نامید که مناطق جوجه آوری این گونه در ایران نیز در نیمه شمالی کشور هستند.

نیاز به یادآوری است که در جهان، گونه دیگری از خروس کُلیها به نام Southern Lapwing با نام لاتین Vanellus chilensis نیز وجود دارد و در آمریکای جنوبی زیست می کند. به نظر می رسد که این دو نام شمالی و جنوبی، در برابر همدیگر، کاربرد جغرافیایی مناسبی دارند (خروس کلی شمالی در نیمکره شمالی و اوراسیا و خروس کلی جنوبی در نیمکره جنوبی و قاره آمریکای جنوبی). بنابر این، به نظر می رسد که نام انگلیسی آنها پایدار خواهد بود و انتظار نمی رود که به این زودیها تغییر کند.

بر همین اساس و با رای موافق دوستان، نام "خروس کُلی" شمالی جایگزین خواهد شد. بنابر این، نام فارسی این گونه به شکل زیر ویرایش می شود.

 

"خروس کُلی شمالی (معمولی)"

Northern Lapwing

*****

جایگزینی نام سار معمولی با سار سیاه

جایگزینی نام سار معمولی با سار سیاه

Persian name of Common Starling

 

یکی از پرندگان ایران، Common Starling است. نام فارسی آن تاکنون سار و سار معمولی بود اما به نظر می رسید که برای این گونه، بتوان نام معمولی را با نام دیگری جایگزین کرد.

رنگ عمومی بدن این گونه سیاه است. بنابر این، می توان نام "سار سیاه" را در برابر گونه دیگر سار که در ایران دیده می شود، یعنی "سار صورتی" به کار برد.

همچنین، در این سرده (جنس) دو گونه وجود دارد. بدن سار معمولی در بیشتر زمانهای سال دارای خالهایی است. نام گونه دیگر نیز سار بی خال Spotless Starling است. بنابر این، نام "سارخالدار" نیز به عنوان گزینه دیگر در نظر گرفته شد.

پس از بررسی و رای گیری، نام "سار سیاه" برای جایگزینی نام سار معمولی برگزیده شد.

"سار سیاه"

Common Starling

*****

چگونگی کاربرد واژه معمولی در نام انگلیسی و فارسی پرندگان

چگونگی کاربرد واژه معمولی در نام انگلیسی و فارسی پرندگان

Persian name of birds with English term Common

 

در سالهای گذشته برای چند گونه از پرندگان که در نام انگلیسی آنها واژه Common به کار رفته بود، واژه های مقایسه ای یا نامهای ویژه به کار رفته بودند. برای چند گونه نیز به تازگی نام جایگزین برگزیده شده است. این ده گونه عبارتند از:

مرگوس بزرگ Common Merganser

آبچلیک آوازخوان Common Sandpiper

سلیم طوقی بزرگ Common Ringed Plover

کاکایی نوک سبز Common Gull

ماهیخورک کوچک Common Kingfisher

----

درنای خاکستری Common Crane

سسک گلوسفید بزرگ Common Whitethroat

بلبل هزاردستان Common Nightingale

سار سیاه Common Starling

غراب سیاه Common Raven

 

در میان پرندگان ایران، در نام 12 گونه، واژه انگلیسی Common به کار رفته است که در نام فارسی آنها نیز از واژه "معمولی" استفاده می کنیم که همچنان با نام اصلی معمولی به کار خواهند رفت. این نامها در زیر می آیند. در چند گونه، واژه "معمولی" در صورت ضرورت به کار خواهند رفت و برای دو گونه نیز به تازگی، نام دوم افزوده شده است.

1. سیاه اردک معمولی Common Scoter
2. بادخورک معمولی (سیاه) Common Swift
3. کوکوی معمولی Common Cuckoo
4. پاشلک معمولی Common Snipe
5. آبچلیک پاسرخ {معمولی} Common Redshank
6. آبچلیک پاسبز {معمولی} Common Greenshank
7. پرستودریایی معمولی Common Tern
8. سارگپه معمولی Common Buzzard
9. دلیجۀ معمولی Common Kestrel
10. سسک چیف‌چاف {معمولی} Common Chiffchaff
11. مینای معمولی (هندی) Common Myna
12. دم‌سرخ معمولی Common Redstart

 

اما در نام انگلیسی 15 گونه دیگر از پرندگان نیز واژه Common به کار رفته است که به دلیل ضروری نبودن کاربرد آنها، در زبان فارسی به کار نمی روند.

Common Blackbird

Common Buttonquail

Common Chaffinch

Common Goldeneye

Common Grasshopper Warbler

Common House Martin

Common Linnet

Common Moorhen

Common Pheasant

Common Pochard

Common Quail

Common Reed Bunting

Common Rosefinch

Common Shelduck

Common Wood Pigeon

 

-----

جایگزینی نام یاکریم معمولی با اوراسیایی

جایگزینی نام یاکریم معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Collred Dove

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، Eurasian Collared Dove است. تاکنون برای نام فارسی این گونه از نام "یاکریم معمولی" استفاده می شد.

با توجه به وجود گونه دیگری از یاکریمها به نام یاکریم سرخ، نیاز است تا نام این گونه نیز باید همراه با نام تعیین کننده باشد. همچنین ثبت گونه دیگری از یاکریمها به نام African Collared Dove در کشورهای همسایه مانند کویت ، ممکن است بر این نیاز بیفزاید.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است. بنابر این، به آسانی می توان واژه "معمولی" را با واژه بهتری جایگزین کرد. برای گزینش نام فارسی درست، برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه و نیز ایجاد مقایسه نام جغرافیایی بین این گونه و گونه آفریقایی، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" می تواند در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر برای این گونه به کار رود.

"یاکریم اوراسیایی"

*****

جایگزینی نام مرغ حق معمولی با اوراسیایی

جایگزینی نام مرغ حق معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Scops Owl

 

برای گونه Eurasian Scops Owl، تاکنون از نام "مرغ حق معمولی" استفاده می شد. در ایران، دو زیرگونه از گونه مرغ حق معمولی ثبت شده اند.

مرغ حق تورانی (Otus scops turanicus) و

مرغ حق شرقی (Otus scops pulchellus)

 

همچنین نیاز به یادآوری است که گونه دیگر مرغ حق یعنی مرغ حق جنوبی (Pallid Scops Owl) نیز، در ایران سه زیرگونه دارد.

بنابر این، نیاز است تا برای نام فارسی "مرغ حق معمولی"، به طور هماهنگ با نام انگلیسی آن، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر به کار رود.

"مرغ حق اوراسیایی"

*****

جایگزینی نام چاخ لق معمولی با اوراسیایی

جایگزینی نام چاخ لق معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Stone-curlew

 

دربارۀ چاخ لق معمولی (Eurasian Stone-curlew)، تاکنون سه زیرگونه در ایران ثبت شده اند:

چاخ لق اروپایی (Burhinus oedicnemus oedicnemus)،

چاخ لق آسیایی (Burhinus oedicnemus harterti) و

چاخ لق آفریقایی (Burhinus oedicnemus sahrae)

 

بنابر این، نیاز است تا نام فارسی این گونه به شایستگی از عهده پوشش این سه زیرگونه نیز برآید. به نظر می رسد که برای این گونه بهتر است به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر به کار رود.

"چاخ لق اوراسیایی"

*****

افزودن نام دوم برای مینای معمولی

افزودن نام دوم برای مینای معمولی

Persian name of Common Myna

 

یکی از گونه های ایران، گونه Common Myna است که در فارسی هم به آن "مینای معمولی" گفته می شود.

نیاز به یادآوریست که نام دیگر این گونه "Indian Myna" است. همچنین پراکنش جهانی این گونه شبه قاره هند، جنوب شرق آسیا و آسیای میانه است. بنابراین، نام "مینای هندی" به عنوان گزینه دوم پیشنهاد شد.

همچنین در میان میناهای جهان، تنها گونه ای که دارای رنگ بدن قهوه ای است، همین گونه است و در هیچ یک از گونه های میناهای جهان، نام و واژه Brown به کار نرفته است. بنابر این، شاید بتوان آن را "مینای قهوه ای" نیز نامید.

به هر روی، با نظرسنجی انجام شده، امکان جایگزینی نام معمولی با این دو نام فراهم نشد. بنابراین، برای آشنایی بیشتر پرنده نگران ارجمند با نام دوم این گونه، و در صورت نیاز امکان کاربرد آن، واژه "هندی" به عنوان نام دوم این گونه و در داخل پرانتز افزوده می شود.

 

"مینای معمولی (هندی)"

******

جایگزینی نام چرخ ریسک بلوطی معمولی با سرخاکستری

جایگزینی نام چرخ ریسک بلوطی معمولی با سرخاکستری

Persian name of Eurasian Penduline Tit

 

در ایران سه گونه چرخ ریسک بلوطی وجود دارد. سرسیاه، سرسفید و گونه سوم که با نام انگلیسی Eurasian است و در زبان فارسی "معمولی" خوانده می شود.

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. به هر روی، چون در دو گونه نام و رنگ سر آمده است، نام گونه سوم نیز می توانست به طور هماهنگ با رنگ سر گزینش شود. بر همین اساس، برای ایجاد مقایسه رنگی و هماهنگی نامها میان این سه گونه، نام "چرخ ریسک بلوطی سرخاکستری" پیشنهاد شد. یادآور می شود که در جهان، گونه دیگری به نام Grey Penduline Tit وجود دارد اما در نام آن از واژه "سر" استفاده نشده است.

در رای گیری، این پیشنهاد مورد پذیرش قرار گرفته است. بنابر این، پیشنهاد می شود که ازین پس به جای نام "چرخ ریسک بلوطی معمولی"، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

 

"چرخ ریسک بلوطی سرخاکستری"

 

*****

جایگزینی نام چنگر معمولی با چنگر نوک سفید

جایگزینی نام چنگر معمولی با چنگر نوک سفید

Persian name of Eurasian Coot

 

نام کنونی انگلیسی این گونه، Eurasian Coot است. البته در گذشته، نام انگلیسی آن Common Coot نیز بوده است. بنابر این، تاکنون برای نام فارسی این گونه، نام "چنگر معمولی" به کار می رفت که با پراکنش گسترده این گونه و فراوانی جمعیت این گونه همخوانی داشت.

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. به هر روی، برای گزینش نام فارسی بهتر، می توانستیم بر اساس نام علمی (لاتین) این گونه، آن را "چنگر سیاه" بنامیم. همچنین، با توجه به سپر پوستی سفیدرنگ در پیشانی این گونه، نام "چنگر پیشانی سفید" نیز مناسب بود اما گزینه سوم با نام "چنگر نوک سفید" نیز پیشنهاد شده بود که به درستی و به طور مقایسه هماهنگ "رنگ نوک"، در برابر نام فارسی گونه دیگر یعنی "چنگر نوک سرخ" قرار گرفت.

پس از رای گیری، گزینه سوم یعنی "چنگر نوک سفید"، دارای بیشترین رای بود. بنابر این، پیشنهاد می شود که ازین پس به جای نام "چنگر معمولی"، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

 

"چنگر نوک سفید (معمولی)"

*****

جایگزینی نام درنای معمولی با درنای خاکستری

جایگزینی نام درنای معمولی با درنای خاکستری

Persian name of Common Crane

 

یکی از سه گونه درناهای ایران، درنای معمولی Common Crane است. تاکنون برای نام فارسی آن، به طور هماهنگ با نام انگلیسی "درنای معمولی" خوانده می شد. اما در ایران، برخی پرنده نگران ارجمند، گاهی آن را "درنای خاکستری" می خوانند و حتی انجمنی هم به همین نام ثبت شده است.

یادآور می شود که در میان درناهای جهان، گونه ای به نام درنای خاکستری وجود ندارد ولی، گونه دیگری به نام Grey Crowned Crane وجود دارد که در نام آن، واژه "تاج" به کار رفته است.

 

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. با توضیح بالا، امکان جایگزینی نام "درنای معمولی" با نام "درنای خاکستری" دیده می شود. بنابر این، پیشنهاد می شود که برای کاهش کاربرد واژه معمولی در میان گونه های پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

 

"درنای خاکستری"

*****

ویرایش نام سسک بیدی و سسک کوچک

ویرایش نام سسک بیدی و سسک کوچک

Persian name of Willow and Plain Leaf Warblers

 

 

دو گونه از سسکهای ایران،

Willow Warbler و Plain Leaf Warbler هستند.

تاکنون برای Willow Warbler نام "سسک بیدی" و برای Plain Leaf Warbler نام "سسک بیدی کوچک" به کار می رفت.

نیاز به یادآوری است که چون در نام فارسی گونه Plain Leaf Warbler واژه "بیدی" به کار رفته بود، در سالهای گذشته گاه مجبور می شدیم که برای تعیین نام بهتر در Willow Warbler، با افزودن واژه "معمولی"، از نام "سسک بیدی معمولی" استفاده کنیم.

باید دانست که ادامه کاربرد نام فارسی این دو گونه با چنین رویکردی شایسته نبود چون:

1- در گونه Plain Leaf Warbler بهتر است به جای کاربرد نادرست واژه "بیدی"، به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، از واژه "برگی" استفاده شود.

2- در گونه Willow Warbler نام پیشین "سسک بیدی" خود گویا و هماهنگ با نام انگلیسی این گونه بود و نیازی به افزودن واژه "معمولی" برای این گونه نبود. بنابر این، بهتر است نام پیشین "سسک بیدی" حفظ شود.

 

بنابراین، برای کاربرد نام درست، کوتاه و پایدار برای این دو گونه، نام فارسی این دو گونه به شکل زیر ویرایش می شود.

 

سسک بیدی

Willow Warbler

و

 

سسک {برگی} کوچک

Plain Leaf Warbler

 

*****

گزینش نام هزاردستان برای بلبل معمولی

گزینش نام هزاردستان برای بلبل معمولی

Persian name of Common Nightingale

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، Common Nightingale با نام فارسی بلبل معمولی است. به نظر می رسد که برای کاهش کاربرد نام معمولی در میان پرندگان ایران، در نام فارسی این گونه می توان واژه "معمولی" را با واژه های بهتری جایگزین کرد.

 

همان طور که می دانید واژه "هزاردستان" در ادبیات و سروده های شاعران فارسی زبان بسیار به کار رفته است. همچنین، با واژه هایی همچون "هزارآوا" و "هزارآواز" نیز خوانده است. حتی بسیاری از پرنده نگران و مردم عادی این گونه را با نام "هزاردستان" می خوانند. جالب آنکه در ویکی پدیا نیز برای نام فارسی این گونه بلبل هزاردستان آمده است. در زیر چند سروده با واژه هزاردستان به معنی بلبل آورده می شود.

 

هزاردستان امروز در خراسان است
به مجلس ملک اینک همی زند دستان

(فرخی)

 

بانگ هزاردستان چون زیر و بم شود
مردم چو حال بیند از این سان خُرَم شود

(منوچهری)

 

ناهید سزد هزاردستان
کایوان تو گُلْسِتان ببینم

(خاقانی)

 

بوی گل و بامداد نوروز
وآواز خوش هزاردستان

(سعدی)

 

همچنین نام و واژه "مرغ شباهنگ" نیز به معنی بلبل در ادبیات و سروده های شاعران فارسی زبان زیاد به کار رفته است. نیاز به یادآوری است که واژه شباهنگ با نام انگلیسی این پرنده یعنی Nightingale نیز هماهنگ است. در عین حال، در شعرها، واژه "شباهنگ" بیشتر به معنی ستاره صبحگاهی به کار رفته است.

 

تو گفتی سیه غژب باشنگ بود
و یا در دل شب شباهنگ بود

(اسدی)

 

سحر تا کاروان نارد شباهنگ
نبندد هیچ مرغی در گلو رنگ

(نظامی)

 

در ادبیات ایران، نام "مرغ سحرخوان" نیز برای بلبل به کار رفته است.

 

 

با این پیشنیۀ تاریخی و ادبی، به نظر می رسد که در مورد بلبل معمولی، به درستی و آسانی می توان نام "بلبل هزاردستان" را به کار برد. بنابر این، ازین پس در فهرستهای پرندگان ایران و استانها به جای نام بلبل معمولی، نام "بلبل هزاردستان" خواهد آمد.

 

"بلبل هزاردستان"

 

*****

گزینش نام فارسی برای پیپت خاکی

گزینش نام فارسی برای پیپت خاکی

Persian name of Tawny Pipit

 

همان طور که می دانید برای گونه Tawny Pipit با نام علمی Anthus campestris دو نام فارسی وجود دارد.

1- "پیپت خاکی" که برگردان واژه انگلیسی Tawny است و در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به کار رفته بود.

2- نام "پیپت دشتی" که در دهه 1370 شمسی توسط برخی پرنده شناسان ایران پیشنهاد شد.

 

نیاز به یادآوری است که در میان پیپتهای جهان، برای نامگذاری گونه های از ویژگیهای رنگ بدن، اندازه نوک و ناخن، منطقه جغرافیایی، زیستگاه مطلوب و حتی نام دانشمندان به کار رفته است. در اینجا تلاش می کنیم تا ضمن مقایسه گونه Tawny Pipit با یکی دیگر از گونه های پیپتهای جهان، نام فارسی مناسب را برای این دو گونه برگزینیم.

 

در میان پیپتهای جهان، گونه ای با نام انگلیسی Desert یا Steppe دیده نمی شود اما یک گونه پیپت با نام انگلیسی Plain-backed Pipit وجود دارد که نام دوم آن Plain Pipit است (نام علمی Anthus leucophrys). پراکنش این گونه در قاره آفریقا (به جز صحرای آفریقا) است. این گونه در مناطق باز با علفهای کوتاه و گاهی در زمینهای کشاورزی زیست می کند.

گونه Tawny Pipit از شمال مغولستان تا شمال و غرب اروپا و نیز شاخ آفریقا و غرب آفریقا پراکنش دارد و زیستگاه جوجه آوری آن مناطق باز و خشک و گاهی در مناطق نیمه بیابانی است.

 

بنابر این، بر پایه اطلاعات موجود می توان گفت که برای گونه Tawny Pipit، نام "پیپت خاکی" با نام انگلیسی آن که بیانگر رنگ خاکی است، هماهنگ بوده، همچنین برای بیان نوع زیستگاه این گونه یعنی مناطق نیمه بیابانی نیز گزینه مناسبی است.

 

پیپت خاکی

Tawny Pipit

Anthus campestris

 

همچنین در مورد گونه Plain-backed Pipit می توان در هماهنگی با نام انگلیسی آن، نام "پیپت دشتی" را گزینه مناسبی برای این گونه دانست که افزون بر هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، برای بیان نوع زیستگاه این گونه نیز مناسب است.

 

پیپت دشتی

Plain-backed (Plain) Pipit

Anthus leucoryphrys

 

*****

جایگزینی نام دال معمولی با قهوه ای

جایگزینی نام دال معمولی با قهوه ای

Persian name of Griffon Vulture

 

همان طور که می دانید کاربرد نام "معمولی" در میان پرندگان ایران زیاد است. این نام، علاوه بر اینکه یک واژۀ فارسی نیست، از دیدگاه حفاظتی نیز برای نامگذاری گونه ها مناسب نمی باشد، چرا که برای شنونده پندار فراوان بودن و بی اهمیت یا کم اهمیت بودن آن گونه را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل، انگیزه های حفاظتی کم رنگ خواهند شد.

 

یکی از گونه های دالهای ایران، Griffon Vulture است. با توجه به نیاز به نام تعیین کننده در نام رسمی برای همۀ گونه هایی که دارای دو یا چند گونه هستند، در سالهای گذشته برای این گونه از نام "دال معمولی" استفاده می شد. با توجه به اینکه در نام انگلیسی این گونه، از واژۀ Common یا Eurasian استفاده نشده است، این گونه برای گزینش نام تعیین کنندۀ مناسب در اولویت قرار گرفت.

 

برای گزینش نام مناسب، می توان از ویژگیهای گوناگونی استفاده کرد. چون واژه "دال" یک واژه فرهنگی-باستانی بوده و برای گروه دالها به کار رفته است، این موضوع رعایت شده بود.

 

حال برای گزینش واژۀ مناسب می توان از واژۀ انگلیسی Griffon و نیز نام لاتین گونه یعنی fulvus استفاده کرد. در جستجوی اینترنتی، برای واژۀ Griffon، دو معنی آمده است: یکی نوعی از نژاد سگها با رنگ کرم و قهوه ای روشن و دیگری همین دال با رنگ قهوه ای روشن است. همچنین Griffon با Griffin و Gryphon هم ریشه است. در یونان Griffon موجود مشهوری است که جانوری شبیه شیردال در ایران باستان و دارای بدن شیر با بالهای پرنده است.

واژۀ fulvus به معنی رنگ خاکی، گندمی و قهوه ای خاکی است که به رنگ بدن این پرنده اشاره دارد. واژۀ fulvus گاهی به رنگ زرد هم ترجمه شده است اما واژه زرد در نام انگلیسی دو گونۀ دیگر از کرکسها به نامهای Greater Yellow-headed Vulture و  Lesser Yellow-headed Vulture  نیز به کار رفته است.

 

نیاز به یادآوری است که جنس (سرده) Gyps دربرگیرندۀ گروهی از دالها است که رنگ عمومی بدن آنها قهوه ای است و به آنها دالهای قهوه ای گفته می شود. همچنین، گزینش واژۀ قهوه ای، به طور ناخودآگاه با سرده دالهای سیاه نیز مقایسه رنگ ایجاد خواهد کرد.

 

بنابر این، برای گزینش نام فارسی تعیین کننده برای Griffon Vulture، دو رنگ "قهوه ای" و "خاکی" از گزینه های پیش رو بودند. پس از رای گیری، واژه "قهوه ای" در اولویت قرار گرفت و واژه "معمولی" برای یک دوره گذرا در داخل پرانتز آورده می شود. بنابر این، نام فارسی این گونه به شکل زیر مورد پذیرش قرار گرفت.

"دال قهوه ای (معمولی)"

-----

حذف نام هندی از چاخ لق بزرگ

حذف نام هندی از چاخ لق بزرگ

Persian name of Great Stone-curlew

 

یکی از گونه های چاخ لقهای ایران، Great Stone-curlew با نام علمی Esacus recurvirostris است. نام فارسی این گونه در چند دهه گذشته "چاخ لق هندی" بود. شگفت آنکه گونه دیگری از چاخ لقهای جهان، به طور دقیق با همین نام وجود دارد.

Indian Stone-curlew

Burhinus indicus

 

در بهار 1399 پیشنهاد شد تا نام فارسی آن به درستی "چاخ لق بزرگ" نامیده شود و برای همسان سازی نامها، نام چاخ لق هندی در درون پرانتز آورده شد.

اکنون، برای پایدارسازی نام "چاخ لق بزرگ" و پرهیز از هرگونه خطای علمی، نام دوم "چاخ لق هندی" از نام فارسی این گونه حذف شد و نام فارسی آن تنها به شکل زیر آورده خواهد شد:

 

"چاخ لق بزرگ"

 

-----

حذف نام کوچک از زنبورخوار سبز

حذف نام کوچک از زنبورخوار سبز

Persian name of Green Bee-eater

 

یکی از گونه های زنبورخوارهای ایران، Green Bee-eater با نام علمی Merops orientalis است. تاکنون دو نام فارسی برای این گونه وجود داشته است:

1. "زنبورخوار سبز" به عنوان نام پرکاربردتر

2- "زنبورخوار کوچک" به عنوان نام دوم و در داخل پرانتز

 

 

نیاز به یادآوری است که گونه دیگری از زنبورخوارهای جهان به طور دقیق با همین نام وجود دارد.

 

Little Bee-eater

Merops pusillus

 

بنابر این برای پرهیز از هرگونه خطای علمی، نام دوم "زنبورخوار کوچک" از نام فارسی گونه "زنبورخوار سبز" حذف شد.

 

-----

حذف نام گلوزرد از زردپره سرزیتونی

حذف نام گلوزرد از زردپره سرزیتونی

Persian name of Ortolan Bunting

 

یکی از گونه های زردپره های ایران Ortolan Bunting با نام علمی Emberiza hortulana است. تاکنون دو نام فارسی برای این گونه وجود داشته است:

1. "زردپره سرزیتونی" به عنوان نام پرکاربردتر

2- "زردپره گلوزرد" به عنوان نام دوم و در داخل پرانتز

 

 

با توجه به اینکه گونه دیگری از زردپره های جهان به طور دقیق با همین نام وجود دارد، بنابر این برای پرهیز از هرگونه خطای علمی، نام دوم "زردپره گلوزرد" از نام فارسی گونه "زردپره سرزیتونی" حذف شد.

 

Yellow-throated Bunting

Emberiza elegans

 

---

 

نیاز به یادآوری است که چندین گونه از سسکهای خانواده Parulidae نیز در گروهی با نام "گلوزرد" (Yellowthroat) نامیده می شوند.

 

-----

حذف نام راه راه از مگس گیر خالدار

حذف نام "راه راه" از مگس گیر خالدار

Persian name of Spotted Flycatcher

 

یکی از گونه های مگس گیرهای ایران Spotted Flycatcher با نام علمی Muscicapa striata است. تاکنون دو نام فارسی برای این گونه وجود داشته است:

1. مگس گیر خالدار که بر پایه نام انگلیسی آن بود.

2- مگس گیر راه راه که بر پایه نام علمی آن بود.

 

 

با توجه به اینکه نام راه راه (با واژه انگلیسی Streak) به طور مستقیم در یکی دیگر از مگس گیرهای جهان و به طور غیرمستقیم در سه گونه دیگر از مگس گیرهای جهان به کار رفته است، گزینه نام مگس گیر راه راه از نام فارسی مگس گیر خالدار حذف شده است.

 

Streaked Flycatcher

Myiodynastes maculatus

 

---

 

Grey-streaked Flycatcher

Muscicapa griseisticta

 

Sulawesi Streaked Flycatcher

Muscicapa sodhii

 

Brown-streaked Flycatcher

Muscicapa williamsoni

 

-----

گزینش نام فارسی برای راسته میش مرغ سانان

گزینش نام فارسی برای راسته میش مرغ سانان

Persian name of Otidiformes

 

در گذشته، برای نام فارسی راستۀ Otidiformes از دو نام "میش مرغ سانان" و "هوبره سانان" و برای خانواده Otididae از دو نام "خانواده میش مرغ" و "خانواده هوبره" استفاده می شد. با توجه به اینکه Otis یکی از سرده های این راسته است که نام فارسی آن "میش مرغ" است، برای هماهنگی بیشتر میان این نامها، نام فارسی این راسته به شکل "میش مرغ سانان" برگزیده شد. در زیر شیوۀ کاربرد نام "میش مرغ" در رده بندی این راسته با توجه پسوندهای فارسی در رده بندی جانوران دیده می شود.

 

Order Otidiformes

راستۀ میش مرغ سانان

Family Otididae

خانوادۀ میش مرغان

Genus Otis

سردۀ میش مرغ ها

-----

گزینش نام فارسی برای راسته سلیم سانان

گزینش نام فارسی برای راسته سلیم سانان

Persian name of Charadriiformes

 

در گذشته، در مورد نام فارسی برای راستۀ Charadriiformes در بیشتر کتابها و منابع از نام "آبچلیک سانان" استفاده می شد. با توجه به اینکه Charadrius یکی از سرده های این راسته است که نام فارسی آن "سَلیم" است، برای هماهنگی بیشتر میان این نامها، نام فارسی این راسته به شکل "سلیم سانان" برگزیده شد. در زیر شیوۀ کاربرد نام "سلیم" در رده بندی این راسته با توجه پسوندهای فارسی در رده بندی جانوران دیده می شود.

 

Order Charadriiformes

راسته سَلیم سانان

Suborder Charadrii

زیرراسته سَلیم سانیان

Family Charadriidae

خانواده سَلیمان

Subfamily Charadriinae

زیرخانواده سَلیمیان

Genus Charadrius

سردۀ سَلیم ها

-----

گزینش نام فارسی "باز" در رده بندی پرندگان ایران

گزینش نام فارسی "باز" در رده بندی پرندگان ایران

Persian name for Accipitriformes and Accipitrinae

 

یکی از راسته های پرندگان ایران Accipitriformes است و همه پرندگان ایران در زیرراسته Accipitres قرار دارند.

تاکنون، برای نام فارسی این راسته نام یکسانی به کار نرفته بود. برخی آن را راسته عقاب سانان، برخی، آن را بازسانان، برخی دیگر قوش سانان و برخی نیز آن را راسته ای با ترکیبی از نامهای عقاب، کرکس، باز و سارگپه می نامیدند.

همچنین این راسته دارای زیرخانواده Accipitrinae و سردۀ Accipiter است که دربرگیرنده گروهی از پرندگان به نامهای قرقی، طرلان و پیغوها است. نام این گروه به زبان ترکی قوش گفته می شود اما اگر بخواهیم به زبان فارسی آنها را بنامیم، براساس بررسی انجام شده، نام "باز" بهترین و نزدیکترین نام برای این گروه از پرندگان است.

البته نام "باز" نه تنها برای قوشهای کنونی به کار می رفت، بلکه برای دیگر پرندگان این راسته مانند سنقر، سارگپه و عقاب هم به کار می رفت.

بنابر این با توضیح اشاره شده در بالا، برای هماهنگی نام فارسی سرده و زیرخانوادۀ آن با نام فارسی راسته و زیرراسته، می توان در رده بندی پرندگان ایران، این نام را با توجه به پسوندها رده بندی جانوران، به شکل زیر به کار برد.

 

راسته بازسانان Order Accipitriformes

زیرراستۀ بازسانیان Suborder Accipitres

زیرخانوادۀ بازیان Subfamily Accipitrinae

سردۀ بازها (قوشها) Genus Accipiter

-----

 

ویرایش پسوند خوار برای عقاب مارخور

ویرایش پسوند خوار برای عقاب مارخور

Persian name of Short-toed Snake Eagle

 

همان طور که می دانید در چندین گونه از پرندگان ایران، پسوند "خوار" به کار می رود. این پسوند از ریشه فعل پارسی باستان یعنی "خُواردَن" است که در فارسی امروزی به شکل خوردن به کار می رود. در پرندگان ایران، پسوند "خوار" تاکنون برای ماهی خوار، صدف خوار، خرچنگ خوار، زنبورخوار، شهدخوار، میوه خوار و لاشه خوار (مُردارخوار) به کار رفته بود.

یکی دیگر از گونه های ایران که پسوند همسان است، "عقاب مارخور" که پسوند آن تاکنون بیشتر به شکل "خور" به کار رفته است. نیاز به یادآوری است که در نخستین چک لیست پرندگان ایران (نوشته جرویس رید، 1338) نان این گونه به شکل "مارخوار" آمده بود.

بنابر این، برای هماهنگی و یکسان سازی شیوه نامگذاری پرندگان دارای پسوند "خوار"، نام فارسی این گونه به شکل زیر ویرایش می شود:

"عقاب مارخوار"

-----