گزینش نام فارسی «نازپا» برای گروه پیپتها
گزینش نام فارسی «نازپا» برای گروه پیپتها
Persian name for Pipits group
یکی از گروه‌های پرندگان ایران و جهان، گروه پیپتها (Anthus spp.) هستند که در جهان 47 گونه و در ایران 11 گونه ثبت شده‌اند.
در نخستین چک‌لیست پرندگان ایران (جرویس رید 1337)، واژۀ «غزلاغ» برای این گروه از پرندگان به کار رفته بود. نام «غازلاغ» یا «غازلاق»، واژه‌ای ترکی است که در زبان آذری برای چکاوکها به کار می‌رود و احتمالا به همین دلیل از ادامه کاربرد این نام برای پیپتها در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) پرهیز شد و به جای آن، آوانگاری نام انگلیسی آن یعنی پِپِت آورده شد (همچنین در کتاب دانشنامۀ پرندگان، ادهمی 1384). سپس در کتاب‌های بعدی (منصوری 1379، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 2017) شکل آوانگاری امروزی فارسی‌زبانان، یعنی پیپِت غلبه یافت و رایج شد.
به هر روی، با توجه به سیاست تعیین نام فارسی برای پرندگان ایران در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، در فرصت یک‌ماهۀ 15 فروردین تا 15 اردیبهشت 1404، پیشنهادهایی برای برگزیدن نام فارسی برای این گروه از پرندگان ایران دریافت شد. اگرچه چندین واژۀ بسیار خوب مطرح شدند، در میان پیشنهادهای دریافت‌شده، دو نام «نازپا» و «ناخن‌دراز» شایستگی بیشتری برای رای‌گیری داشتند.
این دو نام هم از واژگان فارسی بودند، هم به ویژگی‌های ریخت‌شناسی این گروه مرتبط بودند و هم اینکه، تاکنون برای هیچ گروهی از پرندگان ایران به کار نرفته بودند و در عین حال، امکان ارجاع خاص آنها به تنها یک گروه از پرندگان جهان نیز وجود داشت.
توضیح بیشتر دربارۀ دو نام برگزیده:
- نازپا (واژه‌ای دوهجایی، بیانگر ظریف و نازک بودن پا در گونه‌های این گروه از پرندگان است؛ همچنین واژۀ «ناز» ریشۀ اوستایی دارد و اکنون در زبان فارسی دارای چندین معنی است، از جمله: زیبا، ظریف، نازک، باریک، همچنین به معنی نازنین، ناز و کرشمه)
- ناخن‌دراز (واژه‌ای چهارهجایی، بیانگر دراز بودن و طول بیشتر ناخن‌ها در انگشتان پای این گروه از پرندگان، نسبت به دیگر گروه‌های پرندگان جهان است؛ همچنین ساخت نام‌واژۀ ترکیبی همانند دیگر گروه‌های پرندگان مانند دم‌جنبانک‌ها)
پس از انجام رای‌گیری، واژۀ «نازپا» مورد پسند اعضای رای‌دهنده بود و برگزیده شد. یادآوری می‌شود که این تعیین نام فارسی، صرفاً برای تکمیل مجموعۀ نام فارسی برای گروه‌های پرندگان ایران انجام شده است و تنها به عنوان نام دوم در فهرست‌های پرندگان ایران خواهد آمد تا خوانندگان به‌تدریج با نام فارسی این گروه آشنا شوند.
پیپتها (نازپاها)
Pipits
Anthus spp.
*****
