ثبت طاووسک سینه سفید در چغاخور در دی 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of Scarce birds of Iran

ثبت طاووسک سینه سفید در چغاخور در دی 1403

Record of White-breasted Waterhen in Choghakhor in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: طاووسک سینه‌سفید Amaurornis phoenicurus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب چغاخور

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 2 دی 1403

گزارشگران: بانو فهیمه اسلامی و محسن اشرفی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان چهارمحال و بختیاری. این پرنده دچار ناتوانی بود و پس از تیمار در تاریخ 3 دی 1403 رهاسازی شد.

Species: White-breasted Waterhen Amaurornis phoenicurus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Choghakhor wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Dates of observation: 22 December 2024

Reporters: Fahimeh Eslami & Mohsen Ashrafi

Remarks: The first record of this species for Chahar-Mahal & Bakhtiari  province. It was sick and was released after treatment on 23 December 2024.

ثبت بوف ماهی خوار در دهلران در آذر 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی خوار در دهلران در آذر 1403

Record of Brown Fish Owl in Dehloran in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: دهلران

استان: ایلام

زمان پایش: 20 آذر 1403

پایشگران: آقای مهدی نورمحمدی

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Dehloran

Province: Ilam

Date of observation: 10 December 2024

Observers: Mehdi Nourmohammadi

ثبت کشیم گوشدار در بندر انزلی در دی 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گوشدار در بندر انزلی در دی 1403

Record of Horned Grebe in Bandar Anzali in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: کشیم گوش‌دار Podiceps auritus

شمار پرنده: 4 فرد

مکان پایش: بندر انزلی

استان: گیلان

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگران: بانو پانته‌آ گلزاری، آقایان شاهین شالچی و پدرام خلیلی

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Horned Grebe Podiceps auritus

No. of individuals: 4 individuals

Place of observation: Bandar Anzali

Province: Gilan

Period of observations: 22 December 2024

Observers: Pantea Golzari, Shahin Shalchi & Pedram Khalili

ثبت حواصیل راه راه (سبز) در بندر عباس در تیر 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت حواصیل راه راه (سبز) در بندر عباس در تیر 1403

Record of Striated Heron in Bandar Abbas in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: حواصیل راه‌راه (سبز) Butorides striata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بندر عباس

استان:هرمزگان

زمان پایش: 23 تیر 1403

پایشگر: آقای پدرام خلیلی

Species: Striated Heron Butorides striata

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 13 July 2024

Observer: Pedram Khalili

ثبت کشیم گوشدار در سرخرود در دی 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گوشدار در سرخرود در دی 1403

Record of Horned Grebe in SorkhRud in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: کشیم گوش‌دار Podiceps auritus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب وزرا، سرخرود

استان: مازندران

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگر: آقای سجاد رحیمی

گزارشگر: آقای محمود قاسمپوری

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Horned Grebe Podiceps auritus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Vozara wetland, SorkhRud

Province: Mazandaran

Period of observations: 22 December 2024

Observers: Sajjad Rahimi

Reporter: Mahmoud Ghasempouri

ثبت غواص (شیرجه رو) گلوسیاه در چاف در آذر 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت غواص (شیرجه رو) گلوسیاه در چاف در آذر 1403

Record of Black-throated Loon in Chaf in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: غواص (شیرجه‌رو) گلوسیاه Gavia arctica

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ساحل چاف

استان: گیلان

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگران: آقای تقی فاضلی

یادداشت: این پرنده در تور ماهیگیری گیر کرده بود. سپس رهاسازی شد.

Species: Black-throated Loon Gavia arctica

No. of individuals: One individual

Place of observation: Chaf coast

Province: Gilan

Dates of observation: 22 December 2024

Observers: Taghi Fazeli

Remarks: it was tangled in a fishing net, then released.

 

کاربرد نام مرغابی برای اردک سرسبز

کاربرد نام مرغابی برای اردک سرسبز

Persian name of Mallard

 

همان‌طور که می‌دانیم دو نام مرغابی و اردک در زبان فارسی کاملا رایج هستند. از لحاظ تاریخی و ادبی، نام رایج «مرغابی» در سروده‌های بسیاری از شاعران ایران به چشم می‌خورد. نام «مرغابی» در کتاب کلیله و دمنه نیز آمده بود. بررسی وبگاه گنجور نشان می‌دهد که واژۀ «مرغابی» در حدود 80 بیت (شامل چند نثر) از شاعران ایران به کار رفته بود که نخست در سدۀ چهارم قمری توسط رودکی به کار رفت. گویا واژۀ «اردک» واژه‌ای ترکی است، به همین دلیل در شعر شاعران فارسی کمتر به کار رفته بود. بررسی واژۀ اردک در وبگاه گنجور نشان می‌دهد که این نام تنها در هفت بیت از شاعران به کار رفتنه است که نخست توسط محتشم کاشانی در سدۀ دهم قمری و سپس توسط سام میرزا صفوی، سلیم تهرانی، جویای تبریزی، صفایی جندقی، میرزاده عشقی و شهریار به کار رفته بود. وجود نام‌های دیگر برای انواع پرندگان دیگر از تیرۀ مرغابیان، مانند غاز و قو در شعر شاعران نشان می‌دهد که نام مرغابی یکی از نام‌های عمومی برای گروه اردک‌ها بوده است.

 

از دیرباز، دو دلیل اصلی سبب شده تا نماد نام «مرغابی» برای گونۀ کنونی «اردک سرسبز» به کار رود. پرندگان اهلی‌شده کنونی با نام «اردک» و «مرغابی»، از همین گونۀ وحشی «اردک سرسبز» بودند. همچنین پراکنش سراسری در کشور، فراوان بودن جمعیت این گونه و درشت بودن آن، این پرنده را به یکی از مهم‌ترین پرندگان دوست‌داشتنی برای شکار توسط شکارچیان تبدیل کرده بود. به همین دلیل، در اغلب گویش‌های محلی ایران این پرنده دارای نام خاص بوده است.

 

این پرنده در گویش‌های زبانی ایران نیز، با نام «مرغابی» رواج گسترده‌ای در گویش‌های استان گیلان، مازندران، فارس، کردستان (با نام مِراوی)، کرمانشاه (ا نام مامِراوی)، اصفهان (گویش جرقویی)، کرمان و جیرفت، لرستان و هرمزگان دارد. این پرنده در گویش‌های آذری، ترکمنی، کرمانجی، اصفهانی و چند گویش استان فارس، نام اردک و در گویش گروسی وردک به کار می‌رود. از نام‌های دیگر این پرنده در ایران می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد. در گویش‌های خوزستان، چند گویش استان فارس و کرمان و لرستان، و نیز گویش کلهری، نام عربی بَط به کار می‌رود. در گویش‌های دوانی و گناوه بشوش، در گویش گله‌دار بش، در گویش بدره‌ای نام شووش به کار می‌رود. همچنین نام سونه در چند گویش کردستان و کرمانشاه به گوش می‌خورد (خالقی‌زاده، 1400).

 

مرغابی‌ها از راستۀ مرغابی‌سانان یا غازسانان (Anseriformes) و تیرۀ مرغابیان (Anatidae) هستند. این تیره دربر گیرندۀ انواع گوناگونی از پرندگان آبزی با نام‌های عمومی غاز، قو، تنجه، آنقوت، اردک، مرغابی، خوتکا، فیلوش، گیلار و اردک‌های ماهی‌خوار است. این تیره، دارای چندین زیرتیره است که یکی از آنها زیرتیرۀ مرغابیان روآبچر (Anatinae) است. همچنین مهم‌ترین سردۀ این زیرتیره، سردۀ مرغابی‌ها (Anas) است که گروهی شامل چندین گونه از مرغابی‌ها، فیلوش‌ها و خوتکاها هستند. نام رایج تیرۀ «مرغابیان» نیز از ارتباط نام‌های لاتین سرده مرغابی‌ها (یعنی Anas) با نام لاتین تیره مرغابیان (یعنی Anatidae) برگرفته شده است.

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «اردک یا مرغابی سرسبز» با نام انگلیسی Mallard و نام علمی Anas platyrhynchos است. بررسی منابع پرنده‌شناسی نشان می‌دهد که نخستین نام فارسی این گونه، «اردک معمولی» بود (جرویس رید 1337)، ولی در این منبع، نام «مرغابی» برای اردک ارده‌ای و نام دو گونه خوتکا به کار رفته بود. سپس نام «کله‌سبز» برای آن به کار رفت (اسکات و همکاران 1354، فیروز 1379) اما طلعت حبیبی و راعی (1373) نام «مرغابی سرسبز» را به کار بردند. پس از آن، ادهمی (1384) نام «اردک سرسبز» را به کار برد و منصوری (1379، 1387، 1393) نیز تنها نام «سرسبز» را برگزید.  کابلی و همکاران (1395) نیز «اردک کله‌سبز» و مبصر (1395) نام «اردک سرسبز» را به کار بردند. بر این اساس، می‌توان دریافت که «مرغابی سرسبز» از نخستین نام‌های برگزیده این گونه است که توسط طلعت حبیبی و راعی (1373) به کار رفته بود.

 

نکتۀ قابل اشارۀ دیگر این است که امروزه، واژۀ «اردک» به طور رایج، برای واژۀ انگلیسی «Duck» برابریابی شده است و در زمان ترجمه از این واژه استفاده می‌شود. هم‌آوایی تلفظ واژۀ انگلیسی Duck با هجای دوم در نام اردک یعنی «دَک» برای رواج بیشتر این نام افزوده است. به همین دلیل، نام اردک برای بسیاری از گونه‌های تیرۀ مرغابیان به کار رفته است (حتی برای گونه‌هایی که در نام انگلیسی آنها واژۀ Duck به کار نرفته است). بنابر این، برای حفظ رواج نام‌ها، واژۀ «اردک» همچنان برای این گونه‌ها بهتر است، اما شایسته است که برای واژۀ حفظ فارسی و تاریخی و فرهنگی «مرغابی» و برای برابریابی بهتر برای Mallard نام «مرغابی» برای آن برابریابی شود. در حال حاضر، تنها یک گونه Mallard (Anas platyrhynchos) در جهان وجود دارد و گونۀ دیگر مرغابی ماریانا Mariana Mallard (Anas oustaleti) منقرض شده است.

 

بازنگاهی به نوشتار و نکته‌های یادشده نشان می‌دهد که نام مرغابی برای کاربرد نام فارسی برای گونۀ Mallard مناسب‌تر است و برای دقیق‌تر بودن و حفظ رواج نام پیشین «سرسبز»، می‌توان از نام «مرغابی سرسبز» در فهرست‌های پرندگان استفاده کرد.

 

مرغابی (اردک) سرسبز

Mallard

Anas platyrhynchos

*****

یازدهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در بندر عباس در آذر 1403

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

یازدهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در بندر عباس در آذر 1403

Eleventh national record of Olive-backed Pipit in Bandar Abbas in December 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: بندر عباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 23 آذر 1403

پایشگر: آقای عیسی پوردوست

شناسایی‌کنندگان: درنا مجاب، هومن درودی، عبدالرحمن السرحان، محسن ملاح، آرش حبیبی آزاد، شاهو دربندی، پِر آلستروم و اُسکار کمبل

یادداشت: یازدهمین رکورد این گونه در ایران و پنجمین رکورد این گونه در استان هرمزگان

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 13 December 2024

Observers: Eisa Pourdoost

Identified by: Dorna Mojab, Houman Doroudi, Abdulraman Al-Sirhan, Mohsen Mallah, Arash Habibi-Azad, Shahoo Darbandi, Per Alstrom & Oscar Campbell

Remarks: The leventh record of this species for Iran and the fifth record for Hormozgan province

ثبت جوجه آوری سیمین نوک هندی در دزفول در آذر 1403

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری سیمین نوک هندی در دزفول در آذر 1403

Record of breeding Indian Silverbill in Dezul in Dezful 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سیمین‌نوک هندی Lonchura malabarica

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 4 بالغ و 2 جوجه

مکان پایش: دزفول

استان: خوزستان

زمان پایش: 22 آذر 1403

پایشگر: آقای عبدالحسین بهرامی‌پور

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: تغذیه جوجه توسط والدین

 

Species: Indian Silverbill Lonchura malabarica

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 4 adults and 2 nestlings

Place of observation: Dezful

Province: Khuzestan

Dates of observation: 12 December 2024

Observers: AbdolHossein Bahramipour

Type of confirmation: Feeding juveniles